Sikhism — dharam or panth or religion or sect

is`KI – Drm, pMQ, mq, i&rkw jW irlIjn ?

kuJ icrW qoN iek nvIN bihs SurU ho geI hY ik kI is`KI Drm hY jW m`q; ieh sMprdw, i&rkw, hY jW irlIjn; ieh jIvn jwc hY jW ie^lwk (nYiqkqw)[ ieh jwxn vwsqy ienHW l&zW dI jVH smJxI zrUrI hY:

(1). Drm

Drm l&z dI jVH ‘DRI’ l&z ivc hY, ijs dw mwAnw hY: auh jo Dwrn krnw cwhIdw hY (Xwin ijnHW gux, ^UbIAW, jIvn jwc, A^lwk, &ls&y nUM Apxwauxw cwhIdw hY)[

hzwrW swl purwxy sMsikRq koS ‘Amr koS’ (kWf 1, slok 24) muqwibk Drm dy keI mwAny hn: puMn, suikRq, SRyXs (sdgux, srvoqm gux, AwnMd, mMgl, mukqI, puMn dy kMm, nYiqk gux, kilAwx, SuB); Aqy (qIjw kWf, 138 slok muqwibk) Drm, puMn, Awcrx, inAW, suBwA[

sMsikRq dI ifkSnrI dy lyKk (vwmn ivrwm Awpty) muqwibk Drm dw mwAnw hY: inAW (iensw&), cirqR (A^lwk), mUl gux, pivqrqw, SwlInqw, nYiqkqw, BlweI, nykI, krqv (&rz)[ ies qoN ielwvw ieh mwAny vI hn: iksy jwqI, sMprdwie dy pRcilq Awcwr dw pwlx, dsqur, pRQw, kwnUMn, hukm dw pwlx[ rsm, rIq, Swsqr, krn-Xog qy nw krn-Xog kMmW dy inrxy ‘qy Aml[ auh mnoibrqI jo hmySw rihMdI hY ijvyN pwxI dw Drm hY ig`lw krnw, cMn dw Drm hY TMfy rihxw)[

mOq mgroN lyKw-joKw krn vwly nUM ‘Drm rwj’ ikhw jWdw hY; ieQy Drm dw mwAnw ‘iensw&’ bxdw hY; Xwin auh (msnUhI dyvqw) jo kIqy krmW dw iensw& krdw hY[

Drm, ^udweI, ie^lwkI, smwijk Aqy rUhwnI kwieidAW (isDWqW) dy nymW dw zwbqw hY[ ies qoN Bwv auh isDWq vI hn, jo ienswn dy A^lwk ƒ bxwauNdy hn Aqy aus dI TIk Aqy glq jwxn bwry sUJ dw AwDwr bxdy hn[ so, ieh A^lwkI kwieidAW dw zwbqw hY, jo ienswn AwpxI izMdgI nUM suKwvIN qy ^UbsUrq bxwaux leI ApxwauNdw hY[

Drm dw prw-BOiqk p`K vI hY: ieh bRhmMf nUM kMtrol krn vwlI sB qoN aucI qwkq (r`b qy aus dI kudrq) bwry jwxn dw rsqw hY[ ieh swrI kwienwq, ies dI rcnw dw mksd qy hor rmzW nUM jwxnw hY[ Drm dw iek rUhwnI mwAnw hY: r`b ƒ ipAwr krnw, aus dIAW AsIsW lYxw; Aqy, A^Ir ivc, aus ivc iek-imk hox dI koiSS krnw — ieh Drm dI dunIAW hY[

Drm iek nymwvlI hY, ijs ƒ, ienswn nUM, hornW nwl sMquilq qy shI sbMD bxwaux leI Apxwauxw cwhIdw hY[

so, ies ivc, r`b, kudrq, rUhwnIAq, ^lwk, au~cqw, dieAw, imhr, iensw&, zwbqw Aqy smwj BlweI/ praupkwr vZYrw Swiml hn[ ieh ienswn ƒ AwpxI haumY ivc Kicq hox qoN Awzwd krwauNdw hY[ is`K &ls&y ivc, r`b dy kwƒn smJx Aqy aus au~qy Aml krn vwsqy &rz dw nW Drm hY[ Drm rUhwnI igAwn hY[ ies ivc r`b ƒ Xwd krnw, s`cw jIvx jIxw, lokweI dI syvw krnw, iensw& kwiem krn ivc mdd krnw Swiml hn[

srb Drm mih sRyst Drmu ] hir ko nwmu jip inrml krmu ] (s&w   266)
kbIrw jhw igAwnu qh Drmu hY, jhw JUTu qh pwpu ] jhw loBu qh kwlu hY jhw iKmw qh Awip] (s&w 1372)
ijin Awqm qqu n cIin@Aw ] sB Pokt Drm AbIinAw ] (s&w 1351)

(2). mq/miq:

‘Amr koS’ muqwibk mq dw mwAnw hY: soicAw hoieAw, ijs ‘qy Brosw/ivSvws hovy, pRsMisq mUlX, mnn kIqw, icMqn kIqw, ivSvws, mnOq (mMnI hoeI g`l); ijs nUM pCwixAw hovy; soc ky mMinAw hovy[

mq l&z dI jVH ‘miq’ ivc hY ijs dw mwAnw hY: Akl, bu`DI[ is`K &ls&y ivc ies dw mwAnw hY: slwh, hdwieq, isiKAw[ ‘gurmqw’ l&z dI jVH vI miq l&z ivc hY (gurmiq = gurU dI mq)[ is`K dw &rz hY ik auh Awpxw jIvn gurU dI miq (gurmiq), gurU dI isiKAw muqwibk jIvy[ ie`k is`K ƒ koeI vI kMm krn qoN pihlW, aus kMm sbMDI, gurU dI mq (isiKAw) ƒ smJxw zrUrI hY:

iek Kws Drm (ijvyN is`K Drm, ieslwm, iesweIAq, Ajokw ihMdU Drm, jYn Drm, bu`D Drm, XhUdI) nUM vI mq kih id`qw jWdw hY, jo pUrI qrHW shI nhIN hY[ ienHW DrmW ƒ iek ivcwrW/isDWqW dy smUhW vjoN ibAwn kIqw jw skdw hY jo aus nUM mMnx vwilAW ivc swJIAW huMdIAW hn; jo ies dy mYNbrW ƒ BgqI, ie^lwk Aqy smwijk ivhwr sbMDI nym, pUjw dy qrIky, rsmW Aqy hmi^AwlW Aqy bwkI sMswr nwl sbMD r`Kx bwry drswauNdw hY[

(3). pQ/pMQ:

pMQ pQ l&z dw iek rUp hY[ (Amr koS, kWf 2, slok 15 muqwibk) pQ dw mwAnw hY: jwxw, rsqw, mrg, qrIkw, vrqnI[ ies dy A`goN keI ih`sy ho skdy hn: su-pQ, ku-pQ, sqX-pQ, Aiq-pQ, pUijq-pQ[ miq qy pMQ ivc bhuqw &rk nhIN; miq isiKAw/XkIn/ivSvws hY qy pMQ auh rsqw hY ijs ‘qy AkIdw/ XkIn hovy[

(4). irlIjn
irlIjn vwsqy is`Dw koeI iek l&z pMjwbI zbwn ivc nhIN hY[ irlIjn l&z dw dwierw bhuq cuVyrw hY: ies ivc Swiml hY: iksy iek pYZMbr/AwgU dI isiKAw qy XkIn, r`b ‘qy XkIn, kuJ inXmW, irvwieqW Aqy rsmW ‘qy Aml krnw, iksy gRMQ nUM mMnxw, kuJ ^ws kdrW kImqW, ie^lwk, jIvn jwc nUM Apxwauxw[ ies dw ih`sw hn: rUhwnIAq, mOq, mukqI, dunIAW dI rcnw qy ^qm hox Aqy muV rcnw, izMdgI dw mksd, bMdy dw dunIAW ivc Awaux dw kwrn qy aus dw dunIAW ivc rol; Aqy, ienW nukiqAW sbMDI XkIn qy AkIdy nUM mMnxw[ ies ivc ieh vI Swiml hY: iksy invykly gRMQ, dyvI dyvqy jW buq vZYrw dI pUjw krnw[ kuJ cIzW/rsmW/kwrvweIAW/ krm kWf (inqnym, nmwzW, Bjn, Ardws, rozy) nUM piv`qr smJxw qy aunHW ‘qy Aml krnw vI irlIjn dw ih`sw hn[ ieh nym-b`D isstm ‘qy XkIn krnw qy aus qy Aml krnw vI hY[kuJ lok irlIjn nUM mzhb qy Drm dy mwAinAW ivc vI kY lYNdy hn; drAsl irlIjn l&z ivc Drm, pMQ, m`q, i&rkw swrw kuJ Aw jWdw hY[

auN\ Drm qy m`q (irlIjn dy mwAinAW ivc) i&rky vwsqy vI vriqAw jWdw hY; ijvyN is`K Drm, musilm Drm, buD Drm[ ies dw mwAnw hY: jmwqI, jQybMd isDwqW nUM mMnx vwly, ijnHW dy Awpxy pYgMbr/moFI/AwgU huMdy hn; ijnHW dy r`b, kudrq, mukqI, jIvn jwc, ie^lwk sbMDI invykly isDWq huMdy hn; ijnHW dw Awpxw Dwrimk gRMQ jW pYgMbr dI isikAw dI ikqwb huMdI hY; ijnHW dy jnm, mrn, ivAwh sbMDI Awpxy sMskwr, AwpxIAW irvwieqW qy Awpxy rsm irvwz huMdy hn[ ijnHW dy Awpxy nwiek (hIro, AwgU, ShId) huMdy hn[

is`KI kI hY? kI is`KI Drm hY, mq hY jW pMQ jW irlIjn ?

  1. jy Drm dy mwAinAW ivc ilAw jwvy qW is`KI Drm hY[ is`KI auh isiKAw hY ijs nUM Dwrn krnw cwhIdw hY cMgy gux (sd gux, srvoqm gux, nYiqk gux), cMgy ienswn dIAW ^UbIAW, jIvn jwc, A^lwk, puMn, BlweI, nykI dy kMm, inAW, s`c bolxw, pivqrqw[ is`KI Drm dw jIvn-jwc, gwfI rwh hY[
  1. is`KI m`q vI hY[ ieh gurU dy d`sy rsqy ‘qy turnw qy aus rsqy ‘qy cl ky ijaUNidAW ivkwrW qoN mukqI hwisl krnw hY[ ieh su-pQ (izMdgI dw suc`jw gwfI rwh) hY; s`q-pQ (izMdgI dw s`cw rwh hY) hY[
  1. irlIjn dy mwAinAW ivc vI is`KI iek irlIjn (jmwqI i&rkw) vI hY[ gurU nwnk swihb qoN mgroN ieh iek jmwqI Drm bx igAw sI; nON gurUAW ny aunHW dI isiKAw dw pRcwr qy pRswr kIqw (Aqy Awpy Awp nUM ‘gurU nwnk swihb dI joiq’ AKvwieAw)[ ieh kihxw Zlq hY ik gurU nwnk swihb ny vKrw Drm nhIN clwieAw[ BweI gurdws dI gvwhI aus smyN dI hY jd Ajy CyvyN gurU mOjUd sn qy cwr horW ny aunHW dI g`dI sMBwlxI sI[ BweI gurdws dy l&zW ivc:

mwirAw iskw jgiqR ivic nwnk qIsr pMQ clwieAw[
QwipAw lihxw jIvdy guirAweI isir CqR iPrwieAw[ (1, 45)
sbid ijqI isiD mMflI kIqosu Apxw pMQu inrwlw[ (1, 31)
gurisKI bwrIk hY isl c`tx iPkI (vwr 9 pauVI 2)
cwr vrn gur isK kir gurmuiK scw pMQu clwieAw[ (29, 1)

 

gurU gRMQ swihb ivc vI gurU Arjn swihb dy Awpxy l&zW ivc hI aunHW dw ihMdUW qy muslmwnW qoN lwqA`lkI krn dw (Xwin qIsr pMQ hox) dw AYlwn-nwmw mOjUd hY; ies dw mqlb ieh hrigz nhIN bxdw ik gurU jI ny nw ihMdU nw muslmwn hoxw kih ky ‘ibnw iksy Drm qoN’ hox dw AYlwn kIqw sI:
nw hm ihMdU nw muslmwn[ Alh rwm ky ipMf prwn (s&w 1136)

kI is`KI iek jmwqI (ieMstIicaUSnwlweIzf / sMsQwgq) Drm hY ?
mMn lE ik jy koeI ieh kihx dI AVI krnw cwhvy ik gurU nwnk swihb v`loN is`KI nUM Drm AYlwnx dw jW gurU AMgd nUM g`dI dyx dw AYlwn krn dw koeI sbUq nhIN qW aus nUM BweI gurdws pVH lYxw cwhIdw hY[ BweI gurdws ny ieh sB A`KIN vyK ky ibAwn kIqw sI[ ieh vI smJ lYxw cwhIdw hY ik 1539 qoN 1708 qk gurg`dI dI lVI dw c`lxw vI Awpxy Awp ivc iek sbUq hY; qvwrI^ dI hr Gtnw dw sbUq isr& ilKqI somy hI nhIN huMdy blik sInw-bsInw cly AwauNdy (zbwnI/mOiKk), irvwieqI qy AmlI sbUq vI qvwrI^ ivc kbUl huMdy hn[ hW, ieh zrUrI hY ik ieho ijhy soimAW dI fUMGI GoK krnI zrUrI huMdI hY[

is`K Drm iek jmwqI Drm isr& gurg`dI dI irvwieq c`lx kr ky hI nhIN sI blik ies dw buinAwdI FWcw vI spSt rUp ivc (iek pwsy) sMgqW qy DrmswlwvW dy rUp ivc; Aqy (dUjy pwsy) mMjIAW qy pIVHy, Aqy msMdW dy rUp ivc bhuq zbrdsq isstm vjoN kwiem sI; Aqy ieh gurU nwnk swihb qoN gurU goibMd isMG qk kwiem irhw[ 1698 ivc gurU goibMd isMG ny swry is`KW nUM ‘Kwlsw’ kr ky msMdW qoN Awzwd kr id`qw[

‘dibsqwny mzwihb’ dw ilKwrI maUbwd zul&Ikwr ArdsqwnI (ijs nUM kuJ lok BulyKy ivc muhsn &wnI kihMdy rhy sn) 1645 ivc kih igAw sI ik is`K iek Awzwd Drm hn; ieh jmwqI vI hY qy jzIry (sb kMtInYNt) dy hr ngr ivc ies Drm nUM mMnx vwly lok mOjUd hn)[ auh ies nUM ihMdUAW qy hornW qoN sw& l&zW ivc v`KirAwauNdw hY[

gurU goibMd isMG swihb ny jd kys lwzmI kIqy qW ieh iek Drm dI pCwx nIAq/kwiem krnw hI sI[ jd aunHW ny gurU gRMQ swihb nUM gurg`dI id`qI qW ieh iek jmwqI Drm kr ky hI sI vrnw gurg`dI dyx dw AYlwn krn dI koeI zrUrq nhIN sI qy bwbw nwnk dIAW isiKAwvW ‘qy Aml krn dw hukm dyxw hI kw&I sI[

iek hor Guxqr auTweI jw skdI hY ik gurg`dI dI prpwtI gurU nwnk swihb qoN bwAd gurU AMgd jW aus smyN dy pRmuK is`KW ny clweI sI (hwlW ik ieh vI shI nhIN hY; sgoN ieh vI sbUq hY ik gurU nwnk swihb dy ‘AwkI’ Aqy bwp qoN bymuK pu`qr sRIcMd ny iek vKrI g`dI clweI sI)[

kI XhUdI, eIsweI, bu`D qy jYnI Drm ‘jmwqI Drm’ hn? is`K Drm nUM jmwqI Drm nw mMnx dI izd krn vwilAW nUM qW iPr XhUdI Drm, eIsweIAq, bu`D mq qy jYn mq nUM vI jmwqI (AMgryzI ivc ieMstIicaUSnwlweIzf qy ihMdI ivc sMsQwgq) Drm nhIN mMnxw cwhIdw[ mUsw, eIsw, muhMmd, gOqm qy vrDmwn ny ikqy vI nhIN AYlwn kIqw ik auh iek nvW Drm clw rhy hn[ aunHW dy Drm qW aunHW nUM mMnx vwilAW ny kwiem kIqy sn[ ies ihswb nwl qW isr& ieslwm hI iek Drm rih jWdw hY ijs dw vwirs (^lI&w) hzrq muhMmd ny Awpyx ijaUNidAW kwiem kIqw sI[ so, jy XhUdI Drm, eIsweIAq, bu`D mq qy jYn mq nUM Drm mMnxw hY qW is`K Drm hr qrHW nwl jmwqI Drm hY[

so, is`KI Drm vI hY, mq vI hY, pMQ qy pQ (jIvn jwc) qy irlIjn vI hY[ ieh isr& iek jIvn jwc jW iek ienswnIAq dy pRcwr dI (mwnvvwdI) lihr jW iksy mq dw suDwrk rUp jW suDwrvwdI lihr jW iksy hor irlIjn dw i&rkw nhIN[ ieh TIk hY ik ieh iek lihr qy ienklwb vI hY[ ieh iek Awzwd qy lwswnI &ls&w hY; ies ivclIAW bhuqIAW g`lW iksy vI Drm/i&rky ivc mOjUd nhIN hn[ is`KI ivc r`b dw srUp, Awqmw, izMdgI dw mksd, mukqI (jIvn mukqI), nrk-svrg, BgqI, pUjw, s`c vZYrw dy mwAny invykly hn, lwswnI hn[ is`KI iek smwijk rUhwnIAq dw Drm (soSl siprcUAilzm) hY[

kI is`KI ihMdU hn?
iek hor nukqw smJx dI vI loV hY: is`KI dw A`j dy ihMdU nW vwly Drm nwl koeI sbMD nhIN hY[ kuJ i&rkU ihMdU kih dyNdy hn ik is`K gurU ihMdU prvwrW ivc pYdw hoey sn[ jy aunHW dI g`l mMn leIey qW iPr swry iesweI XhUdI hn ikauN ik aunHW dw pYZMbr jIss krweIst XhUdI prvwr ivcoN sn, qy bhuqw XUrp vI XhUdI sI, so swry jW bhuqy iesweI XhUdIAW coN inkly hn qy ieh swry XhUdI hI hn[ ieM\ hI 2200 swl pihlW mOjUdw Bwrq, pwiksqwn, bMglw dyS, A&Zwinsqwn, sRIlMkw dy ielwky ivc mhwrwjw ASok dI hkUmq sI qy ies ielwky ivc rihx vwly jy swry nhIN qW bhuqy lok boDI sn (mOjUdw ihMdU Drm dw qW audoN vjUd hI nhIN sI)[ ies ihswb nwl qW bhuqy BwrqI boDIAW ivcoN inkly hn qy auh boDI hn[ hor qW hor cwxikAw vI boDI sI; auh boDI rwjy dw nOkr/vzIr sI[ ies ihswb nwl ies jzIry (sb kWtInYNt) dy ienHW mulkW ivcly lokW dw ipCokV boDI hY qy Awr.AYs.AYs. muqwibk qW ienHW nUM boDI mMinAw jwxw cwhIdw hY[ pr nhIN, ieh Zlq hY; iksy dw Drm auh hI huMdw hY ijs nUM auh kbUl krdw qy mMndw hY[ jy koeI boDI ihMdU bx igAw hY qW auh ihMdU hI hY; jy koeI ihMdU is`K bx igAw hY qW auh is`K hI hY; jy ihMdU muslmwn bx igAw hY qW auh muslmwn hI hY[

ihMdU/ ihMdI, ihMdUsqwn dw mslw
pihlW ihMdI (ihMdU nhIN), isMD ielwky dy ies pwsy vl rihx vwly lokW dw ijEgrw&Ikl (BUgoilk) nW sI, ijvyN AmrIkw vwly AmrIkn sn (aunHW ivc eIsweI, XhUdI qy dUjy Drm vI Swiml sn) jrmnI vwly jrmn sn (aunHW ivc eIsweI, XhUdI qy dUjy Drm vI Swiml sn)[ A`lwmw iekbwl ny iesy kr ky ikhw sI ‘ihMdI hYN hm, vqn hY ihMdosqW hmwrw’ –- ieh kih ky auh ^ud nUM ihMdU nhIN kih irhw sI; auh Awpxy Awp nUM isMD/ihMd dirAw dy pUrb vwly pwsy dy mulk dw vwsI kih irhw sI[ hux ikauNik isMD dy ies pwr vwly ielwky ivcoN A`Dw qW piksqwn bx igAw hY qy bwkI dy ih`sy dw nW ihMd nhIN ieMfIAw Aqy Bwrq hY, ies kr ky ies pwsy vl rihx vwilAW nUM ieMfIAn jW BwrqI qW ikhw jw skdw hY, ihMdU nhIN[

ihMdU qy ihMdUsqwn l&z ivdySI hmlwvrW, Xwin muslmwnW ny id`qw sI[ jd aunHW d`KxI eySIAw‘qy hmly SurU kIqy qW aunHW ny ies ielwky nUM isMD dy pwr dw ielwkw hox kr ky ‘isMDUsqwn’ ikhw sI qy ‘ihMdUsqwn’ ausy dw iek rUp hY[ iesy aup mhWdIp nUM AMgryzW ny isMD (ieMfs) dirAw dy ies pwr dw ielwkw hox kr ky ‘ieMfIAw’ nW id`qw sI[ ieh l&z mOjUdw ihMdU Drm vwsqy nhIN id`qy gey sn[

ihMdU nW dw Drm kdy vI mOjUd nhIN sI[ ies iK`qy dy lok iSv, ivSnUM, sUrj, gxpqI (gxyS) qy durgw vZYrw dI pUjw kirAw krdy sn[ vkq dy bIqx nwl lok sUrj dyvqw nUM qkrIbn Bu`l hI gey; hwlW ik kSmIr ivc mwrqMf, d`Kx ivc konwrk Aqy hor sYNkVy QwvW qy sUrj dyvqw dy pRwcIn mMdr qy aunHW dy Qyh A`j vI mOjUd hn[ gxyS mhWrwStr qk mihdUd ho igAw; durgw bMgwl dI dyvI bx geI[ bwrHHvIN-qyrHvIN sdI ivc ihMdUAW ivc rwm qy ikRSn do nvyN dyvqy Swiml ho gey[ hOlI hOlI ienHW dI pUjw vD hox lg peI[ ienHW vK-vK m`qW, kwlpink dyvI, dyviqAW nUM iek CqrI hyTW ilAwaux vwsqy ivvykwnMd ny ies nUM ihMdU Drm dw nW dy id`qw sI[ ieh g`l vI idlcsp hY ik pRwcIn gRMQW ivc ikqy vI ‘ihMdU’ l&z mOjUd nhIN hY; ieh l&z vyd, ismRqIAW qy purwxW ivc ikqy vI mOjUd nhIN hY[ ^Yr ieh ihMdU AKwaux vwly lokW dI AwpxI mrzI hY ik aunHW ny Awpxy Drm vwsqy muslmwnW dw id`qw nW ‘ihMdU’ mnzUr krnw hY jW ‘AwrIAw’ AKvwauxw hY jW kuJ hor; ieh aunHW dI AwpxI mrzI hY[ kuJ AwgU A`j vI Awpxy Drm nUM ‘AwrIAw Drm’ Aqy ‘snwqn Drm’ kihMdy hn[

pr, is`KI ‘AwrIAw Drm’ Aqy ‘snwqn Drm’ qoN iblkul vKrw &ls&w hY; iek do g`lW dw myl ies nUM sih-Drm nhIN bxw dyNdw[ ieho ijhI sWJ qW hr Drm dI iek dUjy nwl ho skdI hY Aqy hY vI[

kkwr qy jnyaU
iek g`l kkwrW bwry vI[ kuJ s`jx svwl krdy hn ik (1). guru gRMQ swihb ivc (^ws kr ky bRwhmxW dy) jnyaU, it`kw, swlgrwm, mwlw, DoqI vZYrw Aqy bwhrI icMnH/ inSwnIAW nUM r`d kIqw hoieAw hY qW kI pMj kkwr is`KW dy auho ijhy idKwvy dy icMnH nhIN hn? (2). gurbwxI krm kWf nUM r`d krdI hY qW kI AKMf pwT, inqnym krm kWf nhIN hn? ieh dovyN nukqy Aihm hn[

kkwr qW is`K dy jMg dy hiQAwr sn[ ijhVy is`K isr& kkwr pihxn nUM is`KI kihMdy hn qy kkwr-rihq lokW nUM ADrmI jW GtIAw kihMdy hn qW auh bRwhmxW qoN vKry nhIN hn, Aqy aunHW dy kkwr jnyaU vrgy hI hn[ kys qy dsqwr is`K dI pCwx hn; ienHW nUM jnyaU nwl nhIN imlwieAw jw skdw[

AKMf pwT qy inqnym vI krm kWf hn, pr jy kr aunHW nUM smJy ibnw isr& qoqw rtn kIqw jWdw hY[ AKMf pwT qW is`K &ls&y dy iblkul ault hY qy inqnym dw mksd Awpxy Dwrimk &rz nUM bwkwiedw Xwd rKxw hY qy Dwrimk &rz dw pqw qW hI lg skdw hY jy aus dw mwAnw smiJAw jwvy[ so, inqnym dw mksd bwxI dw mksd pVHnw, ivcwrnw qy aus ‘qy Aml krnw hY, nw ik ‘qoqw rtx’ krnw; hW ‘qoqw rtx’ XkInn krm kWf hY[

shjDwrI, piqq, nwnkpMQI
A`j klH is`KI ivc iek frwmw shjDwrI dw vI cl irhw hY[ shjDwrI sBw nW dI soswietI dw moFI prmjIq isMG rwxUM ieh Kyf dw muK srgxw hY[ auh ^ud qW piqq hY pr aus ny nwArw shjDwrI dw lwieAw hoieAw hY[ shjDwrI auh huMdw hY jo iksy kdm nUM sihj ivc pUrw krdw hY[ is`KW ivc au¤nINvIN sdI ivc iek lihr c`lI sI; kuJ lok dUjy DrmW (^ws kr ky ihMdU prvwrW) ivcoN is`KI ivc Aw rhy sn[ shjDwrI dI pihlI Srq kysW dI byAdbI nw krnw hY; is`KI prvwr ivc nvW hox kr ky bwkI g`lW auh iek-iek kr ky ApxwauNdw hY[ shjDwrI dw mqlb hrigz nhIN ik ‘monw’ (isrmuMinAw) vI qy is`K vI[ is`KI ivc mony nwl qW ‘rotI bytI dI sWJ’ vI nhIN r`KI jWdI[

^Yr, au¤nINvIN sdI vwlI lihr 1947 qk ^qm ho cukI sI[ hux, koeI vI Aijhw S^s nhIN jo shjDwrI hovy[ hW, is`KW dI A`Dy qoN vD AbwdI ‘piqq’ zrUr hY[ ‘piqq’ dw l&zI mwAnw hY: ‘ifigAw hoieAw’; jo Awpxy Drm qoN iksy p`KoN ifigAw hoieAw, bymuK hovy[ {myrI ingwh ivc isr& kys k`txw qy hor bjr kurihqW krnw hI piqq hoxw nhIN blik r`b Aqy gurUAW qoN bymuK hoxw, iksy hor Drm dIAW Dwrimk rsmW inBwauxw, ijvyN pUjw, X`g, hvn krnw qy iqauhwr mnwauxw vZYrw, T`gI mwrnw, iksy dw h`k mwrnw qy hor pwp krnw vI is`K nUM piqq bxw dyNdIAW hn}[ ^Yr piqq audoN qk is`K hox dw dwAvw nhIN kr skdw jd qk auh AwpxI kurihq (ijvyN kys k`txw vZYrw) bMd nhIN krdw[

ieM\ hI iek nvIN Srwrq ‘nwnkpMQI’ l&z dy prcwr dI vI kIqI jWdI hY[ kuJ ieh vI kih dyNdy hn ik jo isr& guru nwnk nUM mMndy hn qy bwkI gurUAW nUM (^ws kr ky gurU goibMd isMG nUM) nhIN mMndy auh ‘nwnkpMQI’ hn (ies ihswb nwl qW Vlky kys r`Kx vwilAW nUM ‘goibMdpMQI’ kihx lg pYxgy)[ ieh isr& dMB qy byeImwnI hY[ nwnkpMQI l&z, purwxy vyilAW ivc, kuJ lyKkW ny is`K l&z dy bdl ivc vriqAw sI; ^ws kr ky ‘dibsqwny mzwihb’ dy lyKk ny[ aus ny ieh ies kr ky vriqAw sI ik is`K Drm dw moFI guru nwnk swihb sn[ ieh ausy qrHW sI ijvyN aus ny eIsw dy pYrokwrW nUM ‘eIsweI’ qy hzrq muhMmd dy pYrokwrW nUM ‘muhMmdn’ iliKAw sI (Bwrq sxy kuJ mulkW ivc ieslwmI kwnUMn nUM A`j vI ‘muhMmdn lwA’ ikhw jWdw hY)[ iksy S^s dw ieh kihxw ik ‘mYN isr& gurU nwnk nUM mMndw hW’ sgoN nO gurUAW dI byiezqI hY ikauN ik ies dw mqlb ieh hY ik bwkI dy nON gurUAW dw rsqw guru nwnk qoN vKrw sI jW aunHW dyrsqy ivc kuJ Zlq sI[ ieh dMB vDyry kr ky aunHW lokW ny SurU kIqw sI ijhVy AKOqI shjDwrI AKvwauxw cwhuMdy hn qy is`KW vwly kuJ h`k hwisl krnw cwhuMdy hn (ijvyN SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dIAW coxW ivc vot pwaux dw h`k), pr is`K hrigz nhIN bxnw cwhuMdy[

kuJ Aijhy vI hn jo is`K prvwrW ivc jMmy hn; auh kys nhIN r`Kxw cwhuMdy pr is`K vI AKvwauxw cwhuMdy hn jW is`K hox dw mwx jW &wiedw lYxw cwhuMdy hn[ auh qW ies qrHW hn ijvyN koeI khy ik mYN mulk dw iek kwnUMn mMndw hW qy dUjw nhIN[ ijs ny is`K vwauxw hY aus nUM d`sW gurUAW ‘qu AkIdw r`Kxw pvygw qy aunHW dy hukmW ‘qy Aml krnw hovygw[ hW, koeI ieh qW kih skdw hY ik mYN is`K Drm dw SrDwlU hW pr koeI S^s ibnW kys r`Ky AKOqI shjDwrI is`K nhIN ho skdw[

(fw: hrijMdr isMG idlgIr)