Sikhism & Caste discrimination

gurU nwnk dI is`KI nUM is`K duSmxW ny hweIjYk kr ilAw hY

is`K Drm hornW DrmW vWg krm kWf dw Drm nhIN hY; ieh iek jIvn jwc hY; ies dw inSwnw ies Drm nUM mMnx vwly nMU „supr mYn‟ bxwauxw hY; Xwin ieh ienswn nUM „aucyry‟ lY jwx dw Drm hY[ ies ivc ikrq krnw-vMf Ckxw, „eyk ipqw eyks ky hm bwirk‟ Aqy „eys nUr qy sB jg aupijAw‟, ienswnIAq, muh`bq, iensw&, s`c dw &ls&w hY[ ies ivc JUT, ivqkrw, byiensw&I, n&rq, lu`t-Ksut dI koeI QW nhIN[ ieh qW sI &ls&y dI g`l[ pr, is`KI dw dUjw Aihm AMg kys (mrd vwsqy isr dy vwl, dwVHI, mu`CW qy Brv`ty Aqy AOrq vwsqy isr& isr dy vwl qy Brv`ty; pr mgroN bRwhmxI iksm dy fyrydwrW ny swry ijsm dy vwl k`tx „qy rokW lwauxIAW SurU kr id`qIAW) qy dsqwr hn (drAsl kysW qy dsqwr nUM lwzmI krnw is`K dI dUroN pCwx ho skx vwsqy hY nw ik ies dw koeI rUhwnI mqlb hY)[ ies dy nwl hI hdwieq sI ik jdoN vI mumikn ho sky qW „KMfy dI pwhul‟ leI jwvy (ijs nUM kuJ lok AMimRq Ckxw vI kihx lg pey hn)[

pr is`K Drm nUM cwlwk bRwhmxI swDUAW, inrmilAW Aqy audwsIAW ny hweIjYk kr ilAw[ rxjIq isMG dy rwj (ijs nUM Asl ivc XU.pI. dy imsr bRwhmxW dw do t`br Aqy jMmU dy fogirAW dw iek t`br clw rhy sn; Aqy iqMny t`br hI nw qW is`K sn qy nw pMjwbI) Aqy aus mgroN ivdySI hwkmW dy rwj dOrwn ienHW ny hOlI-hOlI gurduAwirAW „qy kbzw kr ilAw[ mgroN 1920-25 dI gurduAwrw suDwr lihr dOrwn jd ienHW mhMqW qoN gurdUAwry Awzwd krvwey gey qW AMgryz hwkmW ny fyry Aqy AKOqI-sMprdwvW (is`KI ivc sMprdw dw koeI &ls&w nhIN hY) nUM kwiem krnw Aqy ienHW dI srprsqI Aqy puSq pnwhI krnw nUM qwkq dyxw SurU kr id`qw (hux iehI rol pRwhmxW v`loN clweI jw rhI Aj dI Bwrq srkwr vI Adw kr rhI hY) Aqy hOlI-hOlI ienHW fyrydwr Aqy AKOqI-sMprdwvW ny is`KI nUM hweIjYk kr ilAw[ ienHW hweIjYkrW (inrmilAW, audwsIAW, mhMqW, fyrydwrw qy AKOqI-sMprdwvW) ny is`K &sl&y nUM burI qrHW ivgwiVAw[

A`j is`KI ivc jo kuJ Zlq nzr Aw irhw hY auh ienHW hweIjYkrW dI dyx hY[ ienHW ny is`K Drm nUM vYidk Aqy bRwhmxI Drm dw ih`sw bxw id`qw hY; ies nUM mnU qy qulsI dws dy cyly bxw id`qw hY[ ienHW ny qW is`K Drm dIAW buinAwdI nukiqAW nUM hI mlIAwmyt kr id`qw hY; ienHW ny Asl lwswnI is`KI nUM nwsqo-nwbUd kr id`qw hY[ A`j jo is`KI nzr Aw rhI hY auh gurU nwnk dI is`KI nhIN; auh vydW dw krm-kWf hY; auh mnU simRqI dI rihMd KUhMd hY[

is`KI krm kWf nUM pUrI qrHW r`d krdI hY qy ienHW bRwhmxI hweIjYkrW ny is`KI nUM vYidk krm-kWf vjoN kwiem kr id`qw hY; A`j is`KI „KMf‟-pwT (AKMf pwT) krvwauxw, rumwly cVHwauxw, idKwvy vwsqy lMgr/CbIlW lwauxw, kIrqn drbwr krnw, haUmY nUM p`Ty pwauxw vwsqy Kwlsw mwrc k`Fxw, jlsy/jlUs/pRBwq PyrIAW k`Fxw; gurU gRMQ swihb jW suKmnI swihb dy l`KW pwT krnw bx cukw hY[ ieh is`KI nhIN hY; ieh krm-kWf hY; idKwvw hY dMB hY, pwKMf hY, bymwAnw hY[ is`KI ikrq krnw, vMf Ckxw, ZrIb/lwcwr/mzlUm dI mdd krnw hY; is`KI s`c dy rwh „qy clxw, s`c bolxw qy s`cy dI mdd krnw, zulm dy i^lw& jUJxw hY[ is`KI lotU toly dw ipCl`g jW mddgwr bxnw nhIN blik ikrqI jmwq dy nwl juVnw hY[ pr A`j ijs nUM is`KI ikhw jw irhw hY auh gurU nwnk dI nhIN hY blik hweIjYkr inrmilAW qy audwsIAW v`loN kwiem kIqy fyirAW dw pwKMfI krm-kWf hY[ mYN isr& kuJ-kU nukiqAW dw izkr krnw cwhvWgw:

gurU swihb ny „sicAwr‟ dI izMdgI ijaUx (ikrq krnw, vMf Ckxw, nwm jpxw) dw sbk idqw[ hr ienswn nUM ikrq kmweI dI, h`k-hlwl dI, eImwndwrI dI, kmweI krnI cwhIdI hY[ hr ienswn dw &rz hY ik auh AwpxI kmweI ivcoN dsvMD (kuJ ih`sw) k`F ky lokweI dy Bly vwsqy Krc kry Aqy loVvMd, mjbUr qy lwcwr lokW dI mdd kry[ Xwin aunHW ny hr is`K nUM smwj dw &wiedy vwlw, jmHw vwlw (positive) ih`sw bxwieAw[ aunHW AwiKAw ik hr iek ienswn dw &rz hY ik auh lokweI dy Bly ivc Awpxw vD qoN vD ih`sw pwvy[ aunHW ikhw ik hr ienswn nUM ikrq krn qy vMf Ckx dy nwl-nwl r`b dw nW vI jpxw (Xwin aus nUM hr vyly Xwd rKxw) cwhIdw hY[ r`b dw nW jpx dw mqlb hr vyly „r`b, r`b‟ (jW vwihgurU, vwihgurU jW rwm, rwm) khI jwxw nhIN blik r`b nUM hr QW hwzr-nwzr jwx ky, aus dy piv`qr qy inrml Bau ivc rih ky izMdgI jIxI cwhIdI hY[ aunHW ikhw ik r`b dy „Bau‟ (piv`qr fr) iv`coN hI „Bwau‟ (ipAwr) pYdw huMdw hY[ iehI r`b dI Asl BgqI hY[ aunHW ikhw ik ienswn nUM dunIAW qoN nhIN blik mwieAw qoN (dunIAW dI moh mwieAw qoN) idlgIr hox dI loV hY[ ieh ieM\ hI hY ijvyN „ic`kV ivc kml dw &u`l‟ huMdw hY[

is`KI ivc ikrq krnw, vMf Ckxw dw &ls&w hY; bwbw nwnk dw sB qoN pihlw sbk hI iehI hY; is`KI BweI lwlo dI hY mlk Bwgo dI nhIN[ pr A`j is`KI ivc BweI lwlo gurduAwry dw dr t`p ky lMgr (mlk Bwgo Swied Swied ies nUM mu&q rotI dI ^Yrwq hI kihMdw hovy) qW Kw skdw hY pr gurduAwry dw syvwdwr (pRbMDk) nhIN bx skdw; auh iksy inzwm dw ih`sw nhIN bx skdw[

is`K Drm ivcoN AOrq Dwrimk Aqy smwijk qOr qy mrd dy brwbr hY[ is`KI ivc brwbrI dw AsUl isr& rsmI nhIN hY; ieh AmlI qy AslI hY[ is`K mrdW dI qrHW, iek is`K AOrq vI hryk iksm dI Dwrimk syvw kr skdI hY[ is`K AOrq gurduAwry dy pRbMD Aqy syvw ivc vI hryk qrHW dI ifaUtI inBw skdI hY: auh gurduAwry dI pRbMDk bx skdI hY, auh pMj ipAwirAW iv`c vI Swiml ho skdI hY, pwT kr skdI hY, kIrqn/kQw kr skdI hY[ is`K Drm AxjMmI (jW jMmI) DI nUM mwrn, sqI, qlwk, dwj, prdw vZYrw rsmW nUM r`d krdw hY[ is`K Drm muqwibk AOrqW rwijAW Aqy gurU swihbwn dIAW mwqwvW hn Aqy iek AOrq (mwqw) qoN ibnW koeI vI ienswn jnm nhIN lY skdw, ies leI auh (AOrq) mwVI/nINvIN ikvyN ho skdI hY[ r`b dI iksy vI rcnw nUM mwVw nhIN ikhw jw skdw[ gurU nwnk swihb AOrq nUM mrd qoN nIvW drjw dyx nUM vI ZYr-rUhwnI soc AwKdy hn: “BMif jMmIAY BMif inMmIAY BMif mMgxu vIAwhu] BMfhu hovY dosqI BMfhu clY rwhu] BMfu muAw BMfu BwlIAY BMif hovY bMDwnu] so ikau mMdw AwKIAY ijqu jMmih rwjwn] BMfhu hI BMfu aUpjY BMfY bwJu n koie] nwnk BMfY bwhrw eyko scw soie]” (gurU grMQ swihb, s&w 473)

ies qrHW is`K Drm ivc AOrq dw, dUjy DrmW dy mukwbly ivc, izAwdw snmwn kIqw jWdw hY[ qvwrI^I p`KoN vI, is`K AOrqW ny keI muSikl vwly mOikAW ‘qy jMg dy mYdwn qoN hkUmq qk, AwgU qoN ShIdI qk, pVHwaux qoN lY ky imSnrI syvw qk ivc bhuq Aihm rol Adw kIqw hY[

pr is`K jmwqW, jQybMdIAW, AdwirAW, gurduAwirAW „qy kwbz cODrI, ijnHW ivcoN bhuqy is`KI nUM hweIjYk krn vwly fyirAW dI pkV ivc hn, qW AOrq nwl qulsI dws dI soc vWg hI vrqwrw krdy hn[ aus nUM mrd dI Zulwm/ju`qI/jUTI/sUqk vwlI smJdy hn; auh kIrqn nhIN kr skdI; auh gurduAwry ivc syvw nhIN kr skdI; auh pwhul nhIN dy skdI[ pr ieh cODrI ikauN nhIN krdy ik koeI jwdU/mMqr vrq ky aus nUM mrd jMmx qoN hI rok lYx! ieh vI jwpdY ik is`K AOrqW ivc vI ShId bIbI suiB`KW, mweI Bwgo, mweI ikSn kOr, ZdrI gulwb kOr jMmxoN ht geIAW hn nhIN qW ies zulm dy i^lw& auT KVoNdIAW Aqy gurU nwnk dy &ls&y nUM peIAW jMzIrW qoV skdIAW[

bwbw nwnk ny disAw ik Akwl purK hr ienswn nUM ie`ko ijhw ipAwr krdw hY[ aus dI ingh ivc koeI „Cotw‟ jw „v`fw‟ nhIN hY[ aus vwsqy koeI „cuxy hoey‟ jW „r`d kIqy hoey‟ lok nhIN sn[ r`b swirAW ‟qy ie`ko ijhI ndr rKdw hY[ aus dI ikrpw, imhr, b^SIS, aus dw pRswid hr iek vwsqy ie`ko ijhw hY[ aus dw iensw& hr iek vwsqy ie`ko ijhw hY[ pr ijnHW kol dieAw, ipAwr, nykI, ienswnIAq nhIN huMdI qy jo lok n&rq vMfdy hn auh r`b dI b^iSS qoN vWJy rih jWdy hn[ pr, Aijhy S^s vI, muV r`b dy rsqy ‟qy cl ky, aus dI b^iSS hwisl kr skdy hn[ dunIAW ivc jo kuJ vI vwpr irhw hY sB aus dy hukm, aus dI rzw qy aus dy Bwxy ivc hY[ ienswn nUM r`b dy Bwxy ivc rihxw cwhIdw hY[ aus (vwihgurU) nUM pqw hY ik aus ny iks nUM kIh, ikauN, ikMnw, kdoN qy ikvyN dyxw hY[ r`b nwl iSkvw-iSkwieq krnw aus dw Bwxw nw mMnxw hY[

ieM\ hI bwbw nwnk ny „eyk ipqw eyks ky hm bwirk‟ Aqy „eys nUr qy sB jg aupijAw‟ dw &ls&w prcwirAw sI[ is`KI ivc AKOqI zwq-pwq nhIN hY[ s`c qW ieh hY ik hr bMdy dI zwq r`b hY; jd pYdw krn vwlw iek hY qW iksy dI zwq vK ikvyN ho skdI hY!

aunHW AwiKAw ik hr ienswn ivc Akwl purK dI joiq hY, AsIN swry aus dy b`cy hW (Fatherhood of God and Brotherhood of Man)[ „eys nUr qy sB jg aupijAw‟ Aqy „eyk ipqw eyks ky hm bwirk‟ dw &ls&w prcwirAw sI[ ieM\ AsIN swry iek dUjy dy BYx-Brw hW[ Akwl purK nUM sB dw ipqw mMnx vwlw S^s iksy vI ienswn nwl n&rq, ivqkrw jW vKryvW nhIN kr skdw[ hr ienswn ivc Akwl purK dI joiq hY qy iksy vI ienswn nwl n&rq krn vwlw Akwl purK (dI joiq dy aus ih`sy) nwl n&rq krdw hY[ Aijhw S^s rUhwnIAq qoN korw hY, Akwl purK dy &ls&y qoN Axjwx hY jW dMBI qy pwKMfI hY

A`j-klH fyrydwrW (AKOqI sMprdwvW) dy is`K, gurU swihb dy ies hukm dI pwlxw nhIN krdy; ies kr ky aunHW ƒ koeI h`k nhIN ik auh is`K AKvwaux[ bRwhmxI smwj ivc zwq jW jnm vwlw pirvwr ies dy FWcy dw Aihm Durw hn[ ies FWcy ivc bRwhmx Awpxy Awp nUM ihMdU smwj ivc sB qoN au~cw mMndw hY qy AKOqI dilq (ijnHW ƒ bRwhmx qy j`t lok ACUq hI nhIN blik julwhy, cmwr qy cUVHy vZYrw kihMdy hn) nUM swry ienswnW nwloN nIvyN grdwndw hY[ is`K Drm ivc iksy nwl aus dy jnm vwly pirvwr dy drjy dy nW ‘qy ivqkrw krnw s^q mnHw hY[ ies dw mqlb ieh nhIN ik is`K &ls&w v`K-v`K ibrwdrIAW dy ijaUx FMg dy vKryvyN qoN ienkwrI hY jW jnm dyx vwly pirvwr dy jIvn-jwc, suBwA qy aus dy jIAW dIAW ^wsIAqW nUM nhIN mMndw[ ieM\ hI isr& AwpxI ibrwdrI ivc jW AwpxI jIvn jwc vwly ivAwh krvwauxw nUM vI is`K Drm Zlq nhIN kihMdw[ is`K &ls&w qW jnm vwly prvwr jW zwq-vrx dy nW ‘qy aus nUM nIvW smJx, n&rq krn jW aus nwl ivqkrw krn nUM r`d krdw hY ikauNik swry ienswn r`b dy bxwey hoey hn qy aus dw hI rUp hn[ iksy ienswn nUM mwVw jwxnw r`b dI hsqI ‘qy S`k krnw hY[

gurU gRMQ swihb ivc AnykW hI hvwly hn jo ihMdU smwj dI AKOqI zwq-pwq ƒ r`d krdy hn[ is`KI muqwibk nIvIN zwq qW aus dI hY jo r`b nUM Xwd nhIN krdw/r`Kdw jW ijs dI socxI jW krqUqW mwVIAW hn[ gurU swihb qW ^ud Awpxy Awp nUM AKOqI ‘nIvIN zwq’ dw AwKdy hn:

jwiq kw grbu n krIAhu koeI] bRhmu ibMdy so bRwhmxu hoeI] jwiq kw grbu n kir mUrK gvwrw] iesu grb qy clih bhuqu ivkwrw] rhwau ] cwry vrn AwKY sBu koeI] bRhmu ibMd qy sB Epiq hoeI] mwtI eyk sgl sMswrw] bhu ibiD BWfy GVY kum@wrw]
(gurU grMQ swihb, s&w 1127-28)

PkV jwqI PkVu nwau] sBnw jIAw iekw Cwau] Awphu jy ko Blw khwey] nwnk qw pru jwpY jw piq lyKY pwie] (gurU grMQ swihb, s&w 83)

Ksmu ivswrih qy kmjwiq] nwnk nwvY bwJu snwiq] (gurU grMQ swihb, s&w 349)

nIcw AMdir nIc jwiq, nIcI hU Aiq nIcu] nwnku iqn kY sMig swiQ vifAw isau ikAw rIs] ijQY nIc smwlIAin iqQY ndir qyrI bKsIs] (gurU grMQ swihb, s&w 15)

Srm dI g`l qW ieh hY ik is`KI dy hweIjYkr swD, fyrydwr qy AKOqI sMprdwvW vwly qW eyQoN qk ivqkrw krdy hn ik AKOqI dilqW nUM „cOQw pOVw‟ kih ky KMfy dI pwhul (AMimRq) nUM vI vKirAw dyNdy hn[ gurU nwnk gurU goibMd isMG „qy ies qoN v`fw hmlw hor kI ho skdw hY; gurU nUM ies qoN v`fI gwlH hor kI k`FI jw skdI hY (auN\ auh vI mUrK hn jo ienHW ivqkrw krn vwilAW qoN pwhul lYx jWdy hn)[ gurU goibMd isMG vyly isr dyx vwsqy auTx vwilAW ivcoN iqMn qW AKOqI dilq sn (hwlW ik cOQw jwt/j`t vI dilq sI; aunHW nUM vI audoN qk dilq kihMdy rhy sn jd qk bMdw isMG bhwdr ny aunHW nUM zmInW dy mwlk nhIN bxw id`qw)[ iPr 6 dsMbr 1705 dy idn 100 is`KW dw ShIdI j`Qw ijs nUM gurU goibMd isMG jI dI jwn bcwaux vwsqy srsw ndI „qy duSmx &OjW nUM rokx vwsqy qweInwq kIqw igAw sI qW aus j`Qy dw muKI BweI jIvn isMG sI (ieh auhI jYqw sI ijs ny 1675 ivc gurU qyZ bhwdr dw isr cWdnI cOk qoN cuk ky ilAWdw sI qW jo aus isr dI byAdbI nw hovy)[ iPr cmkOr dI jMg ivc ShOd hox vwly 40 mkiqAW ivc cwr AKOqI dilq sn: Syr isMG, nwhr isMG, mdn isMG, kwTw isMG (kuJ ZlqI nwl sMgq isMG nUM vI pMjvW dilq ilK dyNdy hn)[

kuJ swl pihlW, 2003 ivc qlHx gurduAwry dw mslw swhmxy AwieAw sI[ q`lHx dy gurduAwry dw JgVw koeI ies qrHW dw pihlw mslw nhIN sI; AKOqI dilqW jw hor brdwrIAW nwl pihlW vI Aijhy D`ky huMdy rhy sn; pr auh mIfIAw ivc Aw igAw[ swry gurduAwry pMQ dy sWJy hn[ ies ‟qy iksy ielwky,

^wndwn, ibrwdrI dy lokW dw ^ws jW vKrw koeI h`k nhIN hY[ keI s`jxW vwsqy qW ieh g`l vI hYrwnkuMn hovygI ik bhuq swry qvwrI^I gurduAwry, drAsl, iksy iek-iek is`K dw Gr sn ij`Qy gurU swihb Tihry sn Aqy sdIAW mgroN auh QW Gr qoN gurduAwrw bx igAw[ ies dI sB qoN v`fI imswl hn: gurduAwrw rkwb gMj (BweI l`KI rwey vxjwrw dw Gr), gurduAwrw bMglw swihb (rwjw jY isMh qy rwm isMh imrzw dw Gr), gurduAwrw byr swihb (isAwlkot ivc BweI mUly dw Gr), gurduAwrw Dmqwn swihb (BweI d`go dw Gr), gurduAwrw dmdmw swihb qlvMfI swbo (BweI f`ly dw Gr), gurduAwrw BweI lwlo eymnwbwd (BweI lwlo dw Gr) qy sYNkVy hor[ ienHW ivcoN qW keI gurduAwry Aijhy GrW dI zmIn ‟qy bxy hoey hn ijhVI A`j

kroVW nhIN ArbW ruipAw dI hoxI hY[ pr iksy vI Aijhy is`K dy, iksy vI vwirs ny, kdy vI ieh nhIN ikhw ik aus nUM muAwvzw idqw jwvy jW aus dy pirvwr nUM gurduAwry dI prDwngI/cODr idqI jwvy qy nw hI iksy ny ieh ikhw ik isr& aus dI ibrwdrI dy lok hI aus gurduAwry dI kmytI dy mYNbr bx skdy hn[ qlH`x dy gurduAwry dw mslw, myrI ingwh ivc isr& dilqW nUM gurduAwry dy ieMqzwm ivc ih`sw lYx qoN vWiJAW rKxw nhIN hY[ ieh qW iksy v`fI swijS dw nqIjw sI jo A`j zwihr ho rhI, ijs dw mksd sI ik is`KW ivc Pu`t pweI jwey, is`KW ivc dilq/j`t/qrKwx/Bwpw vZYrw dy &rk KVHy kIqy jwx[

is`K qvwrI^ gvwh hY ik jd CyvyN pwiqSwh ny fyhrw swihb lwhOr dw syvwdwr lwauxw sI qW aunHW ny ieh syvw iksy „AKOqI CotI zwq‟ vwly nUM sOpI sI[ ieM\ hI pMjoKVw swihb ivc gurU hirikRSn swihb jI v`loN bRwhmx dw mwx qoVn dI syvw iek „iJaUr‟ nUM b^SI geI sI[ is`KW nUM ieh vI Aihsws hoxw cwhIdw hY ik au~nIvIN sdI dy mhwn do cwr is`K ivdvwnW ivcoN sB qoN Aihm lyKk igAwnI id`q isMG jI AKOqI dilq pirvwr iv`coN sn[ vIhvIN sdI dy pihly A`D ivc is`K Drm dw sB qoN vD prcwr krn vwilAW ivc BweI lKbIr isMG (Kwlsw ibrwdrI kwrj swDk dl vwly) vI ienHW vIrW ivcoN sn[ nwnkwxw swihb, gurU dw bwg, jYqo, BweI PyrU moricAW ivc ShIdIAW pwaux vwilAW ivcoN ikMny hI dilq sn[ 1978 qoN mgroN KwVkU lihr dOrwn ShIdIAW hwisl krn vwilAW ivcoN jy hzwrW nhIN qW sYNkVy dilq zrUr sn[ ienHW ShIdW murIdW nUM kOm dI syvw krn vyly iksy ny kdy ieh nhIN ikhw sI ik qusIN dilq pirvwrW ivc jnm ilAw hY ies kr ky qusIN ShId nhIN ho skdy[

ip`Cy ijhy qrnqwrn ivc 25 dilq is`KW v`loN eIsweI bxnw vI koeI nvI g`l nhIN[ mwlvy ivc A`Dy qoN vD dilq is`K Drm C`f ky srsy vwly dw Drm A^iqAwr kr cuky hn; rwDw suAwmI Drm ivc Swiml pMjwbIAW ivcoN vI bhuqy dilq hn; btwlw qy gurdwspur izilHAW ivc hzwrW dilq eIsweI bx cuky hn[ ies dy ksUrvwr eIsweI nhIN hn blik is`K cODrI Awp hn[ is`K cODrIE qusIN gurU nwnk dy nwm lyvw is`KW nUM gurU nwnk dy Gr ivcoN bwhr Aqy fyirAW qy dUjy DrmW v`l D`k rhy ho[ ikMnI Srm dI g`l hY ik ipMfW ivc dilqW vwsqy vKry gurduAwry qy SmSwn hox[ ieh ikhVI is`KI hY?

A`j SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, id`lI gurduAwrw pRbMDk kmytI qy hor kmytIAW qy qkrIbn swry hI gurduAwirAW dI kwrguzwrI ivc guru nwnk hwzr nhIN hY[ ieh Adwry gurU nwnk dI is`KI dw prcwr nhIN kr rhy; auQy mnU bYTw hY, auQy qulsI dws hY; auQy s`jx T`g hY auQy milk Bwgo hY; auQy Awr.AYs.AYs. hY; auQy nwsiqkqw dw fyrw hY; auQy n&rq vMfI jw rhI hY; auQy ivqkry dw bol-bwlw hY[ jd qk is`KI ivc BweI lwlo, BweI jIvn isMG nUM gurU dy byty dI QW nhIN imldI audoN qk gurduAwirAW qy is`K AdwirAW nUM gurU nwnk dy Gr „qy kwbz DwVvI Aqy is`KI dy hweIjYkr mMinAw jwvygw[ BweI jIvn isMG dy vwrsW nUM, mweI Bwg kOr dy vwrsW nUM, BweI lwlo dy vwrsW nUM iek nvIN isMG sBw lihr clw ky Aqy 1920-25 dI gurduAwrw suDwr lihr vWg gurduAwry Awzwd krvwaux vwsqy jUJ ky Awpxy h`k Kohxy pYxgy[

(fw: hrijMdr isMG idlgIr)