Satkar committee (Truth of)

AKOqI siqkwr kmytI dw s`c

ipCly kuJ swlW qoN, kuJ lokW v`loN, AKOqI „siqkwr kmytI‟ dy nW hyT, gurU gRMQ swihb dy Adb dy nW „qy, is`KW dy GrW ivcoN, AKOqI mirAwdw nw inBwey jwx dy bhwny nwl, gurU gRMQ swihb dy srUp/bIVW cukIAW jw rhIAW hn jW aunHW nUM byie`zq qy qMg kIqw jw irhw hY[ ieh D`kySwhI burCwgrdI dI h`d qk jw pu`jI hY[ S`k kIqw jw irhw hY ik ies dy ip`Cy ieh swizS hY ik is`K gurU gRMQ swihb qoN dUr huMdy jwx[

cwhIdw qW ieh hY ik gurU gRMQ swihb dw srUp hr iek is`K dy Gr ivc hovy[ BwvyN auh iksy vI sweIz dw hovy[jW aus dw iksy munwisb jgh „qy pRkwS kIqw jwvy jW iPr aus nUM Adb nwl AlmwrI ivc r`iKAw hovy Aqy jdoN vI AwswnI hovy aus dw pRkwS Aqy pwT kIqw jw sky[

gurU gRMQ swihb dy pRkwS vwsqy aucycw kmrw hoxw zrUrI nhIN hY[ svwl hY ik kI ATwrHvIN sdI ivc jd is`K jMglW ivc rihMdy sn qW kI aus vyly hr QW, vKry kmry ivc, pRkwS kIqw huMdw sI? kI audoN iksy ^ws qrIky wl sjy hoey kmirAW ivc gurU gRMQ swihb dw pRkwS huMdw sI? kI auQy 5-5, 10-10 rumwly huMdy sn? iPr, kI audoN swry nhw ky pRkwS/pwT krdy sn? kI AnMdpur swihb ivc jd inq hmly huMdy sn, jd ndOx v`l kUc kr rhy sn qW kI auh roz nhw ky pwT krdy sn? kI pihlI qy dUjI jMg ivc jd is`K gurU gRMQ swihb dy srUp gTVIAW ivc sMMBwlI iPrdy sn qW kI auh iksy ^ws mirAwdw nUM inBw rhy huMdy sn[ kI iksy bImwr/Apwhj nUM gurU gRMQ swihb dw pwT krn dI iejwzq nhIN sI huMdI? iPr kI gutky ivc bwxI nhIN huMdI? jy gutkw AlmwrI ivc r`iKAw jw skdw hY qW gurU gRMQ swihb dI bIV ikauN nhIN? kuJ swl pihlW drbwr swihb dy Ajwieb Gr ivc purwxy h`QilKq srUp SISy dy bkisAW ivc pey huMdy sn, audoN iksy ny kdy ieqrwz nhIN kIqw sI[ hux ieh inrmly toly (AKOqI tkswl dy nW hyT) bRwhmxI mirAwdw clwaux lg pey hn[

gurU gRMQ swihb dy cMdoey vZYrw

gurU gRMQ swihb vwsqy cMdoAw, pwlkI, vDIAw rumwly, cOr, pIVHw, g`dy ho skx qW cMgw hY, pr jy ienHW ivcoN kuJ vI mOjUd nhIN qW vI gurU gRMQ swihb dw pRkwS Zlq nhIN hY[ ieh sB bRwhmxvwdI pwKMf hn[ ies pwKMf dI SurUAwq gurduAwirAW „qy kwbz mhMqW Aqy inrmilAW ny kIqI sI jo bRwhmxW qoN isiKAw lY ky Awey sn[ rxjIq isMG smyN dIAW kuJ qsvIrW (pyNitMgz) mOjUd hn[ keIAW ivc qW cMdoAw vI nzr nhIN AwauNdw[ so, ieh bRwhmxI krm kWf XkInn fogrw qy bRwhmx hwkmW jW inrmlw-audwsI toly dI dyx hY[ hux, muV, kuJ swlW qoNN ies nUM iek inrmlw toly dI soc ny SurU kIqw hoieAw hY[

gurU gRMQ swihb dI qibAw bYTx vwsqy pihrwvw

iek hor pwKMf ieh vI cl irhw hY ik koeI jxw pYNt pw ky gurU gRMQ swihb dI qwibAw nhIN bYT skdw[ d`so, BweI, ieh iks gurU ny roikAw hY? ieh is`K &ls&y dy ikvyN i^lw& hY[ iPr qW XUrpIn lok kdy pwT nhI kr skxgy[ Blky swVHI, Ggrw, grwrw, skrt Aqy (mrd vwsqy) slvwr qy cwdry nUM is`KI AsUlW dy ault kih dyxgy[ Blky ieh kCihry dw sweIz vI im`Q dyxgy[ ieh gurU dI is“KI qW nhIN! ieh koeI SrwrqI tolw hY jo is`KW nUM Dwrimk “ACUq” Aqy “kulIn” iksm dIAW ifgrIAW dy irhw hY; ieh is`KI dy inrw, mUloN hI, ault hY[ jMglW, phwVW qy ryigsQwn ivc qW is`K mjbUrn gMdy kpiVAW ivc rihMdy hoxgy qy nhw vI nhIN skdy hoxgy; ies ihswb nwl qW ieh nvW Dwrimk mw&IAw tolw qW aunHW nUM is`K hI nhIN mMndw hovgw!

guru gRMQ swihb dI sjwvt, gurduAwirAW dy AMdr Aqy bwhr dI sjwvt, cmkwht, sonw, vDIAw cMdoey qy rumwly vZyrw qW ieM\ jwpdy hn ijvyN ik iehI muK hox qy guru gRMQ swihb ies sjwvt ivc qy numwieS ivc r`iKAw iek kYdI hovy[ ieh sjwvtW qy idKwvy iek qrHW nwl prdy hn ijnHW nwl guru gRMQ swihb nUM is`K qoN dur r`Ky jwx dI swzS hY[ ieh sonw, sjwvtW Aqy SwhI idKwvy auh cmk hn ijs nwl is`KW dIAW rUhwnI A`KW cuMiDAw jWdIAW qy qkrIbn AMnHIAW ho jWdIAW hn Aqy auh ies swjvt dI qyz rOSnI kwrn Sbd nUM smJ hI nhIN skdw[ ieh swrw kuJ guru gRMQ swihb dw siqkwr nhIN bRwhmxI swzS hY[

gurU gRMQ swihb dy s&y, pMny, vrky ik AMg
swDW qy fyrydwrW dy keI cyly ies g`l dI izd krdy hn ik gurU gRMQ swihb dy vrikAW nUM “pMnw” ikhw jwxw cwhIdw hY, s&w nhIN[ hwlW ik ieh isr& zbwn/bolI dw hI &rk hY[ keI inrmlw/bRwhmx iksm dy lok, s&w nUM pMnw hI nhIN blik “AMg” vI ilKdy hn[ pr, ieh 1429 jW 1430 AMg qW sMn 1860 qy 1864 dy ivckwr ivc bxy sn[ AMgW dy sweIz Aqy igxqI dw &Yslw lwl hrusK rwey dI pRYs ny kIqw sI; so gurU grMQ swihb dy AKOqI “AMg” qW lwl hrusK rwey ny bxwey sn, iksy gurU jW r`b ny nhIN[ ieh qW sgoN gurU gRMQ swihb nUM bu`q vW| vrqx dI swizS hY; AMg qW bu`qW dy huMdy hn nw ik gRMQ dy[

iPr purwxIAW bIVW dy, Xwin gurU gRMQ swihb dy, AMg v`K-v`K huMdy sn, ikauN ik pihlIAW hQ ilKq bIVW dy vrikAW/si&AW dI igxqI v`K-v`K huMdI sI[ (keI mUrK qW bIV kihx qy lV pYNdy hn qy isr& srUp AwKx „qy zor dyNdy hn)[ purwxIAW bIVW dy 573 pqry/vrky (1146 s&y) qoN 1267 vrky (2534 s&y) qk imldy hn[fw: mdnjIq kOr vwly iek srUp dy 573 vrky hn Aqy ivl`Kx bIV (kwngVH, hux pitAwlw) dy 1267 vrky hn[ ieM\ hI iek krqwrpurI srUp dy 974 (ieh auh bIV hY ijs nUM auh “AslI BweI gurdws vwlI” kihMdy hn Aqy ies nUM aunHW ny izAwdw lokW nUM idKwieAw hY), ptny dI ik bIV (1691 dI khI jWdI) dy 735, pMjwbI XUnIvristI ivc peI iek bIV dy 575, BweI rwm r`Kw dI bIV dy 759 qy qlvMfI swbo dI iek bIV dy 674, fyhrwdUn dI iek bIV (1659 dI) dy 651, iqEnw pujwrIAW (izlHw mwnsw) ivc peI iek bIV dy 781 Aqy drbwr swihb dy qoSw Kwnw ivc peI (1726 dI khI jWdI) iek bIV dy 741, burhwnpur dI sunihrI bIV dy 751 vrky hn (ies ivc muMdwvxI qoN mgroN mgroN goSt mlwr nwl, rqnmwl, hkIkq rwh mukwm, rwgmwlw qy isAwhI kI ibDI Swiml kIqI geI qy 4 vrky vDwey gey sn), inzwmwbwd dI iek bIV dy 628 vrky sn (ies ivc muMdwvxI qoN mgroN goSt mlwr nwl, rqnmwl, hkIkq rwh mukwm, rwgmwlw qy isAwhI kI ibDI Swiml kIqI geI qy 3 vrky vDwey gey sn)[ Aijhw jwpdw hY ik ieh vwDy fyhrwdUn ivc rwm rweIAW dy fyry „qy mOjUd jW iksy KwrI bIV dI iksy nkl qoN SurU hoey hoxgy; Swied ies ivc ptnw dy sumyr isMG dw rol vI hovy; ikauNik bhuqIAW bIVW ivc ieko ijhIAW nklI rcnwvW Swiml hn qy bhuqIAW ienHW dohW jgh dIAW bIVW dIAW nklW hn)[ Blk nUM ieh Dwrimk mw&IAw ieh vI kih skdw hY ik purwxIAW swrIAW bIVW dw sskwr kr idE ikauN ik ienHW ivc bwxI qoN ielwvw dUjIAW rcnwvW vI hn[ ijvyN swD toly ny, kwr syvw dy pwKMf hyT, swrIAW qvwrI^I iemwrqW ^qm kr ky qbwhI ilAWdI sI qy ivdvwn aunHW dI AKoqI „kwr syvw‟ nUM “qvwrI^ dy kql dI syvw” kihMdy hn; ikqy Blk nUM ies AKoqI siqkwr kmytI “sskwr kmytI” nw ikhw jwx lg jwvy? ienHW qoN ^brdwr hox dI loV hY[

gurU gRMQ swihb dy sweIz

hux iek nvW pwKMf SurU kr id`qw igAw hY ik gurU gRMQ swihb dy srUp/bIV dw sweIz isr& v`fw hI ho skdw hY[ ies dw is`K &ls&y nwl koeI sbMD nhIN[ kI in`ky sweIz ivc gurbwxI dI byAdbI ho jWdI hY? kI ies nwl aus dy mwAny bdl jWdy hn? sweIz dI pwbMdI lwauxw byhUdgI hY[ gurU gRMQ swihb dIAW bIVW iek ieMc sweIz qoN lY ky 14¿17 ieMc (35¿42.5 sYNtImItr) dIAW Awm imldIAW hn[ sMn 1912 ivc jrmn ivc gurU gRMQ swihb dIAW iek ieMc sweIz dIAW kul 13 bIVW bxwey jwx dw izkr imldw hY[ ieh bIVW &OjIAW ny Awpxy gwqry jW ik`t ivc vI pweIAW huMdIAW sn[ (1¿1 ieMc, 3¿3 ieMc Aqy s&rI bIV sweIz 7¿11 dIAW bIVW gurU nwnk is`K imaUzIAm, lYstr, ieMglYNf, ivc peIAW hn)[ iek bhuq v`fy sweIz dI h`Q-ilKq bIV dw pRkwS drbwr swihb dI pihlI mMizl „qy kIqw hoieAw hY[ mgroN iqMn muK sweIz Cpx lg pey sn: 14¿17, 11¿14, 7¿11; ienHW dy PONt dw sweIz 40, 32 qy 24 sI[ 1990 qoN pUrw gurU gRMQ swihb ifjItl rUp ivc vI Aw cukw hY[ bhuq swrIAW sI.fI. mOjUd hn[ fw: krnYl isMG iQMd ny hzwrW sI.fI. mu&q vMfIAW hn[

s&rI bIVW
iksy zmwny ivc bhuqy is`K GrW ivc s&rI bIVW 7¿11 sweIz dIAW Awm huMdIAW sn qy lok ienHW dw pRkwS roz jW kdy-kdy kirAw krdy sn[ bzurg qy ishq p`KoN kmzor, Gr ivc QoVHI jgh hox kwrn lok v`fw srUp nhIN rK skdy[ pujwrIAW v`loN pRkwS vwsqy v`fw sweIz muk`rr krn dy D`ky kwrn A`Dy GrW ivcoN gurU gRMQ swihb dw pRkwS ^qm ho igAw hY[ keI GrW ivc gurU gRMQ swihb dy srUp AlmwrI ivc r`Ky hoey sn; kuJ ny in`kI jhI jgh ivc pRkwS kIqw hoieAw sI[ AKoqI siqkwr kmytI dy D`ky kwrn bhuq swry GrW ivcoN gurU gRMQ swihb dw pRkwS ^qm ho igAw hY[ loV hY ik gurU gRMQ swihb dIAW bIVW v`K-v`K sweIz ivc CwpIAW jwx Aqy jy ho sky qW hr jgh imlxIAW cwhIdIAW hn; jy Aijhw nw ho sky qW fwk rwhIN ByjIAW jwxIAW cwhIdIAW hn[

ies AKoqI siqkwr kmytI dIAW kwrvweIAW is`KW nUM gurU gRMQ swihb qoN qoVn vwsqy hn[ pihlW swrw t`br pwhul lE, qVky do vjy auT ky pRkwS kro, qy iPr gurU gRMQ swihb Gr ivc r`Ko[Gr ivc keI mws Kwx vwlw nw hovy; koeI mihmwn Srwb pIx vwlw nw hoxy; swry ibbykI hox; bwkI irSqydwrW nUM “is`KI dy ACUq” smJx[ Blk nUM ieh kihxgy ik Gr „qy inSwn swihb vI lwE[ iPr ieh kihxgy ik gurU gRMQ swihb isr& mUhrly kmry ivc r`Ko qy rwq nUM drvwzw KulHw r`Ko qW jo sMgqW vI Aw ky drSn kr skx ikauN ik gurU gRMQ swihb qW sMgq dw hY iksy dI injI jiwedwd nhIN hY[

gurU gRMQ swihb fwk/kMtynr rwhIN Byjxw
iek hor &rwf ieh vI prcwirAw jw irhw hY ik jy gurU gRMQ swihb dw srUp iek jgh qoN dUjI jgh iljwxw hY qW 5 jxy cwhIdy hn[ ies dw is`KI nwl koeI sbMD nhIN [ieM\ hI A`gy A`gy GMtI vjwauxw qy pwxI iCVkwauxw vI bymwAnw hY[ ieh audoN zrUrI huMdw sI jd sVkW „qy G`tw im`tI huMdI sI[

ieM\ hI fwk jW tr`k jW b`s jW jhwz jW smuMdrI jhwz rwhIN kMtynr ivc Byjx nwl gurU gRMQ swihb dI koeI byAdbI nhIN huMdI[ ATwrHvIN sdI ivc qW is`K GoiVAW „qy “l`d ky” vI iljwieAw krdy sn[ ip`Cy ijhy iksy pwKMfI gru`p ny ietlI Byjx vwsqy aucycw hvweI jhwz cwrtr kIqw sI[ ieh isr& qy isr& pwKMf hY[ ieM\ hI prmjIq isMG srnw dI pRDwngI vyly kMtynr rwhIN Byjx „qy rOlw pw ky aus nUM bdnwm kIqw igAw sI[ pr jd ieho ijhw qrIkw, ApRYl 2014 ivc, mnjIq isMG jI. ky. dI pRDwngI vyly vriqAw igAw qW muV rOlw pwieAw igAw[ pr, aunHW ny ieh if&YNs ilAw ik swrIAW bIVW v`K-v`K cMdoey lw ky “pUrn mirAwdw” nwl ByjIAW jw rhIAW sn (pr, kI hr iek bIV nwl pMj-pMj bMdy vI kMtynr ivc jw rhy sn)? ieh sB kuJ pwKMf hY[ gurU gRMQ swihb koeI dyvI dyvqw jW buq nhIN hY ijs nUM ieho ijhy krm kWfI qrIky nwl r`Kxw huMdw hY[ gurU gRMQ swihb iek isDWq hY[ ies dw „jUrIifk prsn‟ (kwnUMnI qOr „qy S^s) hox dw mqlb ieh nhIN ik ies nUM iek bu`q vW| mMn ilAw jwvy qy ies nwl auho ijhw slUk kIqw jwvy[ ieh bRwhmxI krm kWf hY ies dw gurU gRMQ swihb dy Adb nwl jW is`KI nwl koeI sbMD nhIN hY[ jy piv`qrqw dI g`l kIqI jwvy qW svwl auTygw ik bIV dw kwZz ik`QoN AwieAw sI? isAwhI, ijld dw kpVw, gUMd/lyvI Cwpx qy ijldbMdI vwly kOx sn? kI aus vyly koeI AKOqI mirAwdw inBweI sI? jd jrmn ivc iek ieMc dI bIV CpI sI qW aus nUM Cwpx, ijldbMdI krn, trWsport krn vwly qkrIbn swry hI qMmwkUnoS hI hoxgy[ jd 1984 ivc pihlw pRYs Cwpw AwieAw sI qW audoN ikhVw pRYs ivc swry is`K hIn sn? lwlw hrsuK rwey qW pbilSr sI, vpwrI sI, pr is`K nhIN sI[ auh is`KI dw SrDwlU qW ho skdw hY pr is`K nhIN sI[

ies sbMDI SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dI Dwrimk slwhkwr kmytI ny vI iek mqw pws kr ky fwk rwhIN Byjx nUM shI mMinAw sI[ 28 dsMbr 1944 dy idn drbwr kmytI ny iek ic`TI (nMbr 4125/67) rwhIN ikhw ik loV pYx „qy guru gRMQ swihb dIAW bIVW pwrsl rwhIN bwhr ByjIAW jw skdIAW hn[ (ikrpwl isMG, „pMQk mqy‟ s&w 38)[ audoN ies kmytI ivc sUJ vwly bMidAW dI g`l mMnI jWdI sI Aqy inrmilAW, hor fyrydwrW qy Awr.AYs.AYs. dw koeI zor nhIN cldw sI[

ibRD bIVW dw sskwr
sskwr krn vwsqy goieMdvwl Aqy pwaUNtw dy nyVy gurU gRMQ swihb dy „SmSwn Gwt‟ bxwey hoey hn[ auQy pUrw krm kWfI pwKMf kIqw jWdw hY[ sskwr dy nW „qy mxW mUhI dysI iGE PUikAw jw irhw hY[ ieh zulm qy pwp hY[ bIVW dy sskwr dy nwl-nwl rumwly qy hor kImqI cIzW swVIAW jw rhIAW hn[ ieh ZrIbW nUM id`qIAW jw skdIAW hn[

ieh inrmlw/ bRwhmxI mirAwdw hY is`KI dI nhIN
jdoN dy inrmly (cOk mihqw fyrw aur& iBMfrW tkswl, jo 1977 qoN ^ud nUM dmdmI tkswl kihx lg pey hn) Aqy audwsI toly (fyrydws Aqy swD) drbwr swihb Aqy dUjy gurduAwirAW „qy kwbz hoey hn ienHW ny gurU gRMQ swihb nUM iek bu`q vW| vrqxw SurU kr id`qw hY[ ienHW dw bhwnw hY ik gurU gRMQ swihb dw pUrw Adb r`Kxw Aqy shI mirAwdw inBwauxI zrUrI hY[ kI Adb krm kWf, idKwvy qy pwKMf dIAW kwrvweIAW hn? nhIN, hrigz nhIN[ gurU gRMQ swihb dI byAdbI audoN huMdI hY jdoN gurduAwirAW ivc mnmiq vwlI bRwhmxI pUjw huMdI hY; jdoN gurU gRMQ swihb dy &ls&y dy i^lw& kwrvweIAW kIqIAW jWdIAW hn; jd gRMQ swihb dI hzUrI ivc JUT boilAw jWdw hY Aqy dMBI hrkqW kIqIAW jWdIAW hn, jdoN is`K duSmxW nUM gurU gRMQ swihb dI hzUrI ivc GtIAw lokW Aqy is`K duSmxW nUM isropy id`qy jWdy hn Aqy auh is`K &ls&y dy i^lw& lYkcr vI krdy hn[gurU gRMQ swihb dI byAdbI audoN huMdI hY jdoN is`KI dI sB qoN vD qbwhI krn vwilAW nUM „gurmiq mwrqMf‟, „pMQ rqn‟, „pMQ rqn -&^ry kOm‟, mhwn kQwkwr, mhwn kIrqnIey dy i^qwb id`qy jWdy hn[gurU gRMQ swihb dI byAdbI audoN huMdI hY jdoN gurU gRMQ swihb dI hzUrI ivc ivqkry kIqy jWdy hn; jdoN milk Bwgo Aqy BweI lwlo Aqy BweI j`sw isMG qrKwx (rwmgVHIAw) Aqy BweI jIvn isMG rMGrytw ivc &rk r`iKAw jWdw hY[ ieho ijhIAW hrkqW qy krqUqW gurU gRMQ swihb dI byAdbI hn, nw ik kMtynr ivc iljwxw jW Gr dI AlmwrI ivc r`Kxw jW fwk rwhIN Byjxw!

AKOqI siqkwr kmytI ny qW burCw grdW Aqy kuJ h`d qk guMifAW vwlw vqIrw PiVAw hoieAw hY[ ieh sw& nzr AwauNdw hY ik ieh inrmlw kmytI hY; bRwhmx kmytI hY; pujwrI kmytI hY jW iPr ieh Awr.AYs.AYs. dw pujwrIvwd hY? ienHW nUM iksy ny cuixAw jW QwipAw nhIN; ieh Awpy bxI nwjwiez kmytI hY? ienHW nUM ies D`kySwhI krn dy h`k iks ny id`qy hn? ieh juJwrU nhIN hn blik burCwgrd hn jW guMfy hn jW mw&IAw hn? Blk nUM koeI vI auT ky Aijhw iek hor Dwrimk „mw&IAw‟ bxw leygw qy burCwgrdI dIAW hrkqW krn lg pvygw[ is`KW nUM cwhIdw hY ik ienHW burCwgrdW dw f`t ky twkrw krn Aqy is`KI nUM Aijhy mw&IAw dI kYd ivc jwx qoN rokx vwsqy hr hIlw vrqx dI loV hY[ AKoqI siqkwr kmytI dy D`ky kwrn bhuq swry GrW ivcoN gurU gRMQ swihb dw pRkwS ^qm ho igAw hY[ ienHW dIAW kwrvweIAW ny ienHW nUM „siqkwr kmytI‟ dI jgh “is`KI dw sskwr kmytI” bxw id`qw hY[

kuJ is`K gru`pW (ijvyN iek nUr) ny kuJ smwDW qoN guru gRMQ swihb dw pwT jW pRkwS htwieAw hY; ieM\ hI kuJ j`iQAW ny kuJ swDW qy pu`CW dyx vwilAW dy fyry bMd krvwey hn; ieh kwrvweI kwbly qwrI& hY[ pr, aunHW ny ieh AYkSn in`ky moty swDW qy pu`CW dyx vwilAW „qy kIqy hn; aunHW ny iksy v`fy swD nUM h`Q nhIN pwieAw[ v`fy fyry vI aunHW dy moFI dIAW iek qrHW nwl smwDW hI hn[ smwD qy kbr ivc is`KI isDWqW dy p`K qoN koeI &rk nhIN[

jy ieh scmuc sMjIdw hn qW is`KI dw sB qoN vD nukswn kr rhy swDW Aqy fyrydwrW dy i^lw& jhwd krn[ swry dy swry fyrydwr Aqy swD gurU gRMQ swihb dy srUp nUM, idKwvy dy qOr „qy, fyirAW „qy r`K ky, Asl ivc AwpxI jW Awpxy mr cuky swDW dI pUjw krvwauNdy hn; hor qW hor keIAW dIAW ju`qIAW, kCihirAW Aqy hor gMd-mMd dI vI pUjw krvwauNdy hn[ idKwvw gurUAW dw qy jnm idn Awpxy swD dw mnwauNdy hn[ ieh inrw ^wls, sw& DoKw hY; gurU gRMQ swihb nwl ies qoN v`fI byeImwnI qy ies qoN vD byAdbI koeI nhIN ho skdI[ pr, ieh AKoqI siqkwr kmytI vwly ienHW dy i^lw& kdy nhIN auTxgy; ieh qW iksy ZrIb is`K, jW in`ky moty swD dy i^lw& zrUr fWg cuk skdy hn[ jy ieh s`cy hn qW klyrW, rwVw, msqUAwxw, iphovw, dodVw, bygovwl, ishoVw vwlw, bVUMdI, dODr, qrmwlw, sIcyvwl (sulqwnpur), gurUvwlI (AMimRqsr), q^qUpurw, nkodr (l`fU swD dw fyrw), jOhlW, kUikAW, jgyVw, mnIkrx qy sYNkVy hor T`gW dy fyirAW qoN gurU gRMQ swihb cu`kx; ij`Qy gurU gRMQ swihb dI sB qoN vD byAdbI kIqI jw rhI hY[ ieh in`ky moty nUM h`Q qW pwauNdy hn pr jd m`l isMG smwDW dy nyVy pwT dI iejwzq dyNdw hY qW ieh cu`p kr jWdy hn; audoN ieh swnH qoN gaU-jwey bx jWdy hn[

(fwktr hrijMdr isMG idlgIr)