Five Takhts of Sikhs (Truth)

is`KW dy q^q ikMny hn ?

is`KW dy q^q ikMny hn? Akwl q^q swihb Awm lokW ivc is`KW dI sB qoN suprIm AQwrtI do qOr ’qy jwixAw jWdw hY[ Akwl q^q swihb dy &ls&y bwry ieh g`l iek Awm S^s vwsqy Swied mukMml jwxkwrI dw incoV hY[ pr ies ivcoN Akwl q^q swihb dw nukqw ibAwn nhIN huMdw[jy AsIN Akwl q^q swihb dw l&zI mwAnw hI jwx leIey qW vI g`l vDyry smJ Aw skdI hY[ Akwl q^q swihb ivc do ^ws nukqy hn: Akwl Xwin vwihgurU Aqy q^q Xwin g`dI, qwkq, mrkz[ dUjy l&zW ivc ies dw mwAnw hY ‘vwihgurU dw q^q’, vwihgurU dI g`dI, r`b dI qwkq dw mrkz [ kuJ lok ies dw mwAnw ieM\ vI krdy hn: auh q^q jo ‘Akwl’ hY Xwin ijs ’qy kwl dw Asr nhIN [ ies dw mqlb vI iehI hY ik ‘sdw kwiem rihx vwlw q^q[’ pr ‘Akwl purK dw q^q’ jW ‘sdIvI q^q’ l&z do v`K-v`K &ls&y nhIN hn ikauNik isr& ‘Akwl purK dw q^q’ hI ‘sdw kwiem rihx vwlw q^q’ ho skdw hY Aqy ‘sdIvI q^q’ isr& Akwl purK dw hI ho skdw hY[ ieM\ Akwl q^q swihb ƒ isr& is`KW dw q^q AwKxw iek v`KrI iksm dI ZlqI hY[ ieM\ AwKx vwly lok Akwl purK ƒ isr& is`KW qk mihdUd kr dyNdy hn[ Xwin Akwl purK isr& is`KW dw hI hY Aqy isr& is`K hI Akwl purK dI irAwieAw hn[ cwhIdw qW ieh hY ik r`b ’qy XkIn r`Kx vwlw hr S^s Akwl purK dy q^q swihb dI v&wdwrI kbUl kr ky ies q^q swihb dI pnwh ivc Aw jwvy[ auN\ is`KW vwsqy ieh mwx vwlI g`l hY ik auh AwpxI kOm dw q^q, Akwl purK ƒ smrpx krdy hn qy AwpxI kOmIAq Akwl purK nwl joVdy hn[ dunIAW ivc koeI hor Drm jW kOm AYsI nhIN jo AwpxI ^uddwrI ƒ nw v`KirAwauNdI hovy[ isr& is`K hI AijhI kOm hn, jo Awpxy Awp ƒ Akwl purK dI hsqI qoN v`KirAwauNdy nhIN [ iesy kr ky is`KW dw q^q aunHW dw Awpxw nhIN blik Akwl purK dw q^q hY[ is`K Awpxy Awp ƒ isr& iek Akwl purK dI hI irAwieAw mMndy hn[ is`K dI vPwdwrI isr& vwihgurU nwl hI hY nw ik iksy hor nwl[ dunIAW dy hr S^s ƒ cwhIdw hY ik auh Awpxy Awp ƒ Akwl purK nwl joVy qy aus vwihgurU dI irAwieAw bxy[ hr ienswn dI izMdgI dI Aw^rI mMizl ‘Kwlsw’ bxnw hY[ iehI hr ienswn dI ‘pUrnqw’ hY[

jdoN gurU goibMd isMG swihb ny Kwlsw pRgt kIqw qW aunHW ny gurU nwnk swihb dy ‘sicAwr’ Aqy CyvyN pwiqSwh dy ‘Akwl q^q swihb’ dy nukqy ƒ hI ibAwn kIqw sI [ Kwlsw dw mwAnw hY ‘Akwl purK dI is`DI irAwieAw[’ Xwin Akwl purK Aqy is`K dy ivckwr ivcolw nhIN ho skdw[ ‘Kwlsw Akwl purK kI &Oj’ hY[ gurU swihb ny qW ies ƒ “AwpxI” &Oj vI nhIN ikhw! auh AwKdy hn ik mYN Kwlsy ƒ Akwl purK dy hukm ivc pRgt kIqw hY (prgitE Kwlsw prmwqm kI mOj)[ pr, Axjwx is`KW ny, ZYr-is`K lyKkW dy l&z vrq ky, ies ‘Kwlsw pRgt krn’ ƒ “Kwlsy dI isrjxw” bxw id`qw[ ^Yr, g`l qW Akwl q^q swihb qy Kwlsw dI sI[ dohW dw &ls&w ieko hI hY[ Kwlsw Akwl purK dI is`DI irAwieAw (prjw) hY Aqy Akwl q^q swihb Akwl purK dw Awpxw q^q hY[ Xwin, jo Akwl purK dw v&wdwr hY Akwl q^q aus dw hI q^q hY qy jo Akwl purK dI QW ikqy hor v&wdwrI r`Kdw hY jW isr JukwauNdw auh Akwl q^q swihb qoN dUr hY[ jo S^s jW jo kOm Akwl purK dy nyVy Awauxw cwhuMdI hY aus ƒ duinAwvI q^q dI Qw AwpxI v&wdwrI vwihgurU nwl r`KxI pvygI [ Akwl q^q swihb ƒ isr& is`KW nwl hI sbMiDq krn vwly lok Aijhw AwK ky is`KW ƒ Akwl purK dy vDyry nyVy mMndy hn qy Awpxy Awp nUM aus qoN dUr[ hwlWik Drm ƒ mMnx vwly hr ienswn ƒ Akwl purK dy nyVy hoxw cwhIdw hY qy Akwl purK dy q^q A`gy hI isr Jukwauxw cwhIdw hY[

Akwl q^q swihb Akwl purK dw q^q hY[ ies q^q dw mwlk, vwihgurU, dunIAW Br dy ‘bwdSwhW dw bwdSwh’ hY[ auh ‘Swhy-SihnSwhW’ hY[ iPr, dunIAW dy v`K v`K ielwikAW dy bwdSwh, iek mihdUd ielwky dy Aqy QoVHy icr dy, bwdSwh hn[ aunHW dw hukm kuJ igxqI dy lokW ’qy hI lwgU huMdw hY Aqy Awm qOr ’qy aunHW dy hukm ’qy iksy mjbUrI, fr jW dihSq kr ky hI Aml hoieAw krdw hY Aqy jo ies dy nwl pulIs, &Oj Aslw vZYrw nw hovy qW ieh hukm Swied cMd iek lokW ’qy vI lwgU nw ho skdw hovy[ dunIAW Br dIAW v`fIAW-v`fIAW qwkqW dw dbdbw aunHW dy Asly dI qwkq kr ky hY nw ik aunHW dy rkby, AwbwdI, au~lmW jW iksy hor vjh kr ky hY[ dUjy pwsy Akwl q^q swihb dy mwlk vwihgurU dI hkUmq ‘hlq’ qy ‘plq’, dohW jhwnW ivc, mIrI qy pIrI-dohW dI dunIAW ivc, pUrI qrHW lwgU huMdI hY[ iPr ieh qwkq iksy &Oj dI dihSq kr ky nhIN blik isr& ies kr ky hY ik aus vwihgurU dy ipAwry, aus dI irAwieAw, aus ƒ idloN ipAwr krdI hY Aqy rUh dI qih qoN aus dy hr hukm A`gy isr Jukwaux ƒ hrdm iqAwr rihMdI hY[ gurU nwnk swihb ny Akwl purK dI ies hsqI dw Aqy ies hsqI vwly Swhy-SihnSwhW dy q^q dw izkr AwpxI bwxI ivc is`Dy qy Ais`Dy l&zW ivc kIqw hY: scY qKiq invwsu hor Awvx jwixAw](s&w 1279)[ qKq bhY AdlI pRBu Awpy Brmu Bydu Bau jweI hY](s&w 1022)[ scY qKiq bYTw inAwau kir sqsMgiq myil imlweI](s&w 1087) gurU nwnk swihb dy d`sy iesy &ls&y  ƒ  CyvyN  pwiqSwh  gurU  hirgoibMd  swihb  ny  ‘c`k  rwmdws’  (hux AMimRqsr) dI srzmI ivc vwihgurU dy duAwr (hirmMdr) dy kdmW ivc q^q swihb dI iemwrq vjoN pRgt krn dw AYlwn kIqw[

gurU swihb v`loN Akwl q^q swihb pRgt krn dw mqlb is`KW ƒ aunHW dy Asly, prm-Awqmw nwl, vwihgurU nwl, is`Dw joVnw sI[ ijvyN pihloN ibAwn kIqw igAw hY ik dsm pwqSwh ny Kwlsw pRgt kr ky ies &ls&y ƒ mukMml qsvIr dI Skl muh`eIAw kIqI[ gurU hirgoibMd swihb Akwl q^q swihb pRgt krn mgroN ies q^q ’qy Akwl purK dy numwieMdy vjoN sjdy rhy[ 1608 qoN 1635 q`k Awp Akwl purK dy q^q dI kwrvweI ƒ AMimRqsr bYT ky clwauNdy rhy[ ies dOrwn jdoN Awp gvwlIAr dy iklHy ivc kYd rhy jW kSmIr, jMgl dyS, duAwbw, nwnk m`qw, gVvwl jW iksy hor pwsy imSnrI dOry ’qy jWdy sn qW q^q dI kwrvweI Awpxy pVwA vwly mukwm qoN clwieAw krdy sn[ gurU swihb ny AwpxI ieh syvw iksy hor ƒ nhIN sONpI[ ‘gur iblws pwiqSwhI CyvIN’ ivc gurU swihb vloN id`lI (ijQoN Awp kYd kr ky gvwlIAr Byjy gey sn) jwx vyly bwbw bu`Fw ƒ hirmMdr swihb qy BweI gurdws ƒ Akwl q^q swihb ‘dIvw-b`qI dI syvw’ sONpy jwx dw izkr AwauNdw hY[ (ies dw mqlb ieh nhIN bx jWdw ik gurU swihb BweI gurdws ƒ Akwl q^q swihb dw gRMQI jW au~QoN dI syvw-sMBwl dy jQy dw muKI jW AKOqI ‘jQydwr’ Qwp gey sn)[ ies mgroN gurU hirgoibMd swihb 1631 ivc keI mhIny frolI BweI (mogw nyVy) qy 1635 ivc krqwrpur (jlMDr) ivc vI rhy sn[ Awp kuJ icr goieMdvwl swihb ivc vI rhy sn [ ienHW vyilAW dOrwn Akwl q^q swihb dI kwrvweI, qrqIbvwr, frolI BweI, krqwrpur Aqy goieMdvwl qoN cldI rhI sI[

meI 1635 gurU hirgoibMd swihb kIrqpur swihb cly gey qy auh Akwl q^q swihb dI kwrvweI ausy ngr qoN clwauNdy rhy A`j vI krqwrpur swihb ivc gurduAwrw q^q kot swihb kwiem hY[ ieh auhI q^q hY ijQoN gurU swihb ny Akwl q^q swihb dI kwrvweI clweI sI[ mgroN gurU hirrwie swihb vyly vI Akwl q^q swihb dI kwrvweI ieQoN hI cldI rhI sI qy gurU hirikRSn swihb vI Akwl q^q swihb dI kwrvweI ieQoN hI clwauNdy rhy sn[ sqvyN qy ATvyN pwiqSwhI dI ‘qwjpoSI’ vI iesy ‘q^q kot swihb’ gurduAwrw vwly mukwm ’qy hI kIqI geI sI[

30 mwrc 1664 dy idn gurU qyg bhwdr swihb ny gurg`dI sMBwlI sI[ aunHW dI q^q nSInI dI rsm 11 Agsq 1664 dy idn bkwlw ivc kIqI geI sI [ audoN auh bkwlw (hux bwbw bkwlw) ivc rihMdy sn[ ies dOrwn bkwlw Akwl q^q swihb dI sIt sI (Xwin q^q sI)[ aunHW ny 19 jUn 1665 dy idn c`k nwnkI (hux ‘grytr’ AnMdpur swihb dw ih`sw) dI nINh r`KI[ idsMbr ivc Awp id`lI qoN Aswm v`l c`l pey qy Agly pMj swl ibhwr, bMgwl qy Awswm ivc Drm pRcwr krdy rhy[ ies swry dOrwn auh Akwl q^q swihb dI kwrvweI ptnw swihb qoN clwauNdy rhy [ 1670 dy A^Ir ivc Awp iPr bkwlw ivc rihx l`g pey[ Aglw svw ku swl Awp Akwl q^q swihb dI kwrvweI ƒ bkwlw qoN clwauNdy rhy[

Awp mwrc 1672 ivc c`k nwnkI Aw gey qy ies ƒ Awpxw p`kw sYNtr bxw ilAw[ ies kr ky Awp ny Akwl q^q swihb dI kwrvweI clwaux vwsqy q^q dmdmw swihb pRgt kIqw[ iesy jgh qoN gurU swihb q^q dI kwrvweI clwauNdy rhy sn[ dsvyN pwqSwh dI ‘qwjpoSI’ vI iesy jgh hoeI sI[ auh vI 1675 qoN 1684 qk Akwl q^q swihb dI kwrvweI ieQoN hI clwauNdy rhy[ ies vkq q^q swihb dI sIt ie`Qy sI[ mgroN AprYl 1685 qoN AkqUbr 1688 qk Akwl q^q swihb dI kwrvweI pwauNtw swihb qoN clweI jWdI rhI[ audoN q^q swihb pwauNtw swihb sI[ pwauNtw swihb qoN muVn mgroN gurU goibMd isMG swihb ny AnMdpur ngr dI nINh (30 mwrc 1689 dy idn) r`KI[ auh kuJ icr mgroN Awpxw drbwr mOjUdw kysgVH swihb vwlI jgh ’qy lwaux l`g pey[ Xwin q^q dI kwrvweI ieQoN clwey jwx kr ky ieh jgh ‘q^q swihb’ AKvwaux l`g peI[ 5-6 idsMbr 1705 dy ivckwrlI rwq ƒ gurU swihb AnMdpur swihb ƒ Alivdw AwK ky cly gey Aqy v`K-v`K pVwvW ’qy rukdy hoey, 16 jnvrI 1706 dy idn, qlvMfI swbo pu`jy[ Awp ie`Qy AkqUbr 1706 dy A^Ir qk, nON mhIny qoN vI v`D smW rhy[ Awp ies dOrwn Akwl q^q swihb dI kwrvweI qlvMfI swbo qoN clwauNdy rhy[ ies vyly q^q ie`Qy hI sI[ 30 AkqUbr 1706 dy idn Awp d`Kx v`l rvwnw ho gey Aqy lMby s&r Aqy v`K v`K pVwvW ƒ qYA krdy hoey julweI 1708 ivc nMdyV pu`jy[ au~Qy Awp ny bMdw isMG bhwdr ƒ pwhul id`qI Aqy aus ƒ pMjwb toirAw[ Awp ies dOrwn Akwl q^q swihb dI kwrvweI ƒ nMdyV (hzUr swihb) qoN clwauNdy rhy[ 7 AkqUbr 1708 ƒ Awp joqI joiq smw gey qy Akwl q^q swihbw dI syvw-sMBwl srb`q Kwlsw ƒ sONp gey[ ies mgroN Akwl q^q swihb dI kwrvweI dI kmWf srb`q Kwlsw ny sMBwl leI[

ie`Qy mu`K mu`dwA ieh d`sxw sI ik is`K pMQ isr& Akwl purK dy q^q ƒ hI kbUl krdw hY qy gurU nwnk swihb v`loN pyS &ls&y ƒ gurU hirgoibMd swihb ny Akwl q^q swihb dy rUp ivc qy dsvyN pwiqSwh ny Kwlsw dy rUp ivc pRgt kIqw[ jdoN gurU hirgoibMd swihb AMimRqsr qoN cly gey qW auh ies dI kwrvweI ƒ au~QoN clwauNdy rhy ij`Qy ik auh Awp rhy[ ies mgroN ij`Qy vI gurU swihb rhy auh au~QoN hI Akwl q^q swihb dI kwrvweI clwauNdy rhy[ ieh Zlq hY ik gurU goibMd isMG swihb ny AnMdpur swihb, ptnw swihb, qlvMfI swbo Aqy nMdyV swihb ivc koeI v`Kry q^q kwiem kIqy[ qvwrI^ ivc qW isr& eynw izkr hY ik CyvyN pwiqSwh AMimRqsr, frolI BweI, krqwrpur, goieMdvwl Aqy kIrqpur swihb, sqvyN qy ATvyN pwiqSwh kIrqpur swihb, nOvyN pwiqSwh bkwlw, ptnw swihb qy c`k nwnkI, dsvyN pwiqSwh c`k nwnkI, pwauNtw, AnMdpur, qlvMfI swbo Aqy nMdyV qoN ‘Akwl q^q swihb’ dI kwrvweI clwauNdy rhy[ ies dw mqlb ieh hrigz nhIN bx jWdw ik gurU swihb ny kysgVH swihb, ptnw swihb, dmdmw swihb (qlvMfI swbo) qy nMdyV swihb ivc ‘nvyN’ q^q kwiem kIqy sn[ jo ieh g`l mMn leI jwey qW ies muqwibk frolI BweI, krqwrpur, goieMdvwl, kIrqpur, bkwlw, c`k nwnkI qy pwauNtw swihb ivc vI Kwlsw pMQ dy q^q mMny jwxgy[AsUlI qOr ’qy vI vyiKAw jwvy qW Akwl q^q dy brwbr koeI q^q ho hI nhIN skdw[ aus q^q dy brwbr qW kI aus qoN G`t qwkq jW nwm-inhwd qwkq vwlw q^q vI nhIN ho skdw ikauNik Akwl purK dy brwbr dI jW aus dy mukwbly ivc koeI vI hsqI nhIN ho skdI[ ies kr ky, drAsl, is`KW dw ieko-iek q^q hY qy auh hY Akwl q^q swihb; Aqy Akwl q^q swihb iek eImwrq nhIN &ls&w hY[

fw hrijMdr isMG idlgIr