ਸ਼ਾਹਦਰਾ
ਸ਼ਾਹਦਰਾ (ਫ਼ਾਰਸੀ) ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ: ਸ਼ਾਹ (ਬਾਦਸ਼ਾਹ) ਦਾ ਦਰ (ਦਰਵਾਜ਼ਾ), ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਵਾਜ਼ਾ (ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਪੜਾਅ), ਯਾਨਿ ਸ਼ਾਹੀ ਰਸਤਾ। ਇਹ ਪੜਾਅ ਦਰਿਆ ਪਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ.
ਤਵਾਰੀਖ਼ ਵਿਚ ਇਹ ਨਾਂ ਮੁਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦੋ ਨਗਰਾਂ (ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ) ਦੇ ਪੜਾਵਾਂ (ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ) ਵਾਸਤੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ: ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਸ਼ਾਹਦਰਾ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਨੇ ਜਹਾਂਗੀਰ (ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ 1605-1627) ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ (ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਦੀ ਬੇਗ਼ਮ ਨੂਰ ਜਹਾਂ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਵੀ ਏਥੇ ਹੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ)। ਵਕਤ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਵਸੋਂ ਹੋਣ ਲਗ ਪਈ। ਫਿਰ ਇੱਥੇ ਸ਼ਾਹਦਰਾ ਬਾਗ਼, ਅਕਬਰੀ ਸਰਾਂ ਬਣੇ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਹ ਵੱਡੀ ਬਸਤੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਸ਼ਾਹਦਰਾ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਮੇਰਠ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿਚ, ਜਮਨਾ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੇ ਇਕ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਮੰਡੀ ਬਣ ਚੁਕਾ ਹੈ.
(ਡਾ. ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਿਲਗੀਰ)