Shahbad Markanda
ਸ਼ਾਹਬਾਦ ਮਾਰਕੰਡਾ
ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਵਿਚ, ਮਾਰਕੰਡਾ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ (ਅੰਬਾਲਾ ਤੋਂ 20 ਅਤੇ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਤੋਂ 22 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ) ਇਕ ਨਗਰ। ਇਕ ਰਿਵਾਇਤ ਮੁਤਾਬਿਕ 1192 ਵਿਚ ਸ਼ਹਾਬੁੱਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਗ਼ੌਰੀ ਨੇ ਤਰਾਇਨ (ਤਰਾਵੜੀ) ਦੀ ਲੜਾਈ ਜਿੱਤਣ ਮਗਰੋਂ ਕੁਤਬਦੀਨ ਐਬਕ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਨਗਰ ਵਿਚ ਇਕ ਸਰਾਂ ਵੀ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਤੇ ਜਰਨੈਲ ਠਹਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਬਾਬਰ ਨੇ ਹਿੰਦ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਬਾਬਰ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਇਸ ਨਗਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਤਬਾਹੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। 1710 ਵਿਚ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਇਸ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਮਗਰੋਂ ਇਸ ’ਤੇ ਫਿਰ ਮੁਗ਼ਲ ਕਾਬਜ਼ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। 1757 ਵਿਚ ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ (ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ) ਨੇ ਇਸ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਮਗਰੋਂ 22 ਮਈ 1791 ਦੇ ਦਿਨ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਤੇ ਕਰਮ ਸਿੰਘ (ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ) ਨੇ ਇਸ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਸ਼ਾਹੀ ਮਸਜਿਦ (ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਨੇ 1630 ਵਿਚ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ) ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਸਤਗੜ੍ਹ ਰਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 1823 ਵਿਚ ਇਹ ਛੋਟੀ ਜਹੀ ਰਿਆਸਤ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਆ ਗਈ ਸੀ.
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਹਬਾਦ ਮਾਰਕੰਡਾ
(ਡਾ. ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਿਲਗੀਰ)