ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੂਬੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜਮਸ਼ੋਰੋ ਵਿਚ (ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਤੋਂ 130 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ) ਇਕ ਨਗਰ, ਜਿਸ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਂ ਸ਼ਿਚਿਸਤਾਨ ਸੀ ਤੇ ਇਹ 712 ਵਿਚ (ਮੁਹੰਮਦ ਇਬਨ ਕਾਸਿਮ ਵੱਲੋਂ ਜਿੱਤੇ ਜਾਣ ਤਕ) ਰਾਜਾ ਦਾਹਿਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਇਹ ਨਗਰ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸੂਫ਼ੀ ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਦੀ ਯਾਦ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। 16 ਫ਼ਰਵਰੀ 2017 ਦੇ ਦਿਨ ਇਕ ਆਤਮਘਾਤੀ ਬੰਬ ਨਾਲ ਇਸ ਜਗਹ 83 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਤੇ 250 ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਏ ਸਨ।(ਤਸਵੀਰ: ਸਹਿਵਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਖੰਡਰ):
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣੀ ਚੌਥੀ ਉਦਾਸੀ ਦੌਰਾਨ ਮੱਕੇ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਗਏ ਇਸ ਨਗਰ ਵਿਚ ਆਏ ਸਨ (ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਕੋਟ ਲਖਪਤ ਦੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਵੱਲ ਗਏ ਸਨ)। ਪੁਰਾਣੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਨਾਨਕਬਾੜਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਲ ਟਾੱਡ ਨੇ ‘ਐਨਲਜ਼ ਆਖ਼ ਰਾਜਸਥਾਨ’ ਵਿਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦਾਦੂ ਨਗਰ ਤੋਂ 95 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ, (ਹੁਣ ਦਾਦੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਵਿਚ) ਗੋਰਖ ਪਹਾੜੀ (5689 ਫੁੱਟ ਉਚਾਈ ’ਤੇ) ’ਤੇ ਵੀ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਜੋਗੀਆਂ ਨਾਲ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਸੀ.
(ਡਾ. ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਿਲਗੀਰ)