TheSikhs.org


Mumbai, Bombay


muMbeI

 

mhWrwStr sUby dI rwjDwnI[ muMbeI Sihr dw rkbw 603 mur`bw iklomItr Aqy mYtro muMbeI dw rkbw 4355 mur`bw iklomitr hY[ ie`QoN dI SihrI AwbwdI iek kroV 25 l`K qoN vD hY, Aqy mYtro muMbeI dI AwbwdI qkrIbn do kroV ds l`K hY[ muMbeI s`q twpUAW dw iek smUh hY: bMbeI, pwryl, mwzwgwEN, mihm, kolwbw, vOrlI, Cotw kolwbw[

     qkrIbn iqMn sdIAW qIk ies dw nW bMbeI qy bMby jwixAw jWdw irhw hY[nvMbr 1995 ivc ies dw nW muMbeI r`K id`qw igAw sI[ [ies QW dw nW ‘bONbeI’ sMn 1507-08 ivc pihlI vwr iek purqgwlI ny AwpxI ilKq ‘lIjMfs Aw& ieMfIAw’ ivc iliKAw sI[ purqgwlI ivc ‘bONm byn’ dw ArQ hY: “CotI vDIAw bMdrgwh”[  sMn 1516 ivc iek purqgwlI ny l&z ‘Qwnw meIAMbu’ l&z vriqAw sI[ ies qoN ielwvw v`K-v`K ilKqW ivc ies dy nW mONby (sMn 1525),  bMby (sMn 1538), bMbeI (sMn 1676),  mMby (sMn 1762) vI ilKy imldy hn

     muMbeI dy ielwky ivc pRwcIn kwl dI siBAqw dIAW inSwnIAW imlIAW hn[ qIjI SqwbdI (purwxw kwl) ivc ie`Qy mhwrwjw ASok dw rwj sI[ iPr ies ngr ’qy keI vMS rwj krdy rhy sn[ sMn 1407 qIk ie`Qy id`lI sulqwnW dw rwj sI[ iPr gujrwq dy sulqwn Awpxy Awp nUM Awzwd hwkm AYlwn kr id`qw sI[ sMn 1429 qoN 1431 qIk ies ’qy bwhmxI sulqwnW ny kbzw krn dI koiSS kIqI sI; pr nwkwm rhy sn[ sMn 1493 ivc bwhmxI sulqwnW ny muV koiSS kIqI sI, pr ies vwr vI nwkwm rhy sn[ 23 dsMbr 1534 dy idn iek smJOqy hyT ieh purqgwlIAW nUM dy id`qw igAw sI[ aunHW ny ie`Qy iek iklHw vI bxwieAw sI (vyKo: qsvIr)[ aunHW ny ie`Qy bhuq swry crc (igrjy) vI bxwey sn[ 11 meI 1661 dy idn ieh ieMglYNf dy kbzy ivc Aw igAw (ieMglYNf dy cwrls dUjw dI prqgwl dy rwjy jOhn cOQy dI lVkI kYQrIn nwl ivAwh dy ‘dwj’ vjoN ieh id`qw igAw sI)[ audoN ies ngr dI Awmdn 6500 pONf swlwnw sI[ 27 mwrc 1668 dy idn ies nUM eIst ieMfIAw kMpnI dy hvwly kr id`qw igAw sI[ ies mgroN mrh`itAW Aqy muslm jrnYl XwkUq ^wn ny ies ’qy kbzw krn dI koiSS kIqI sI jo nwkwm rhI sI[

ATwrHvIN sdI ivc ies Sihr dw ivkws qyzI nwl hoxw SurU hoieAw sI[ 1869 ivc sueyz nihr SurU ho jwx nwl bMbeI iek v`fw vpwrk kyNdr bxnw SurU ho igAw sI[ ie`Qy kpVy dI bVI v`fI sn`Aq lg cukI sI[ sMn 1896 ivc plyg dI bImwrI PYl jwx nwl bMbeI dI bhuq qbwhI hoeI sI[ ies smyN swFy A`T l`K lok bMbeI C`f gey sn ijs nwl ie`QoN dI kpVw snAq qbwh ho geI sI[

     sMn 1950 ivc ies Sihr dw rkbw hor vDw id`qw igAw sI[ hux ies dw nW ‘grytr bMbeI’ jwixAw jwx lg ipAw sI[ pihlI meI 1960 dy idn bMbeI sUby dI mhWrwstr Aqy gujrwq ivc vMf mgroN ieh mhWrwStr dI rwjDwnI bixAw sI[  i&lm Aqy kpVw snAq ies ngr dI jwn hn[

sMn 1990 qoN mgroN ieh i&rkU dMigAW dw iSkwr bxn lg ipAw sI[  sMn 1992-93, 2006, 2008 ivc v`fy &swd hoey sn[

     19 jUn 1966 dy idn iek kwrtUinst bwl Twkry (23.1.1926-17.11.2012) ny ie`Qy iSv synw nW dI jQybMdI kwiem kIqI sI jo pihlW qW ‘mhWrwStr-vwd’ dy nW hyT KVHI kIqI geI sI, pr, hOlI-hOlI iek v`fI qæwkqæ bxdI geI sI Aqy A^Ir iek isAwsI pwrtI bx geI sI[ bwl Twkry dI mOq qoN mgroN pwrtI ivc Put pY geI sI Aqy bwl Twkry dy BqIjy rwj Twkry ny nvIN pwrtI bxw leI sI, pr aus nuM koeI ^ws kwmXwbI nhIN iml skdI sI[ sMn 2021 ivc iek pwrtI dw au~Dv Twkry (pu`qr bwl Twkry) mhWrwStr sUby dw cI& minstr bixAw sI.

 

purqgwlIAW dw bxwieAw iklHw

 

sMn 1431 dI hwjI AlI dI drgwh

 

muMbeI dIAW kuJ hor qsvIrW



 

muMbeI dIAW Awsmwn nUM CUhMdIAW iemwrqW Aqy hyTW ZrIbW dIAW Ju`gIAW

 

 

ivktorIAw trmIns (rylvy stySn)

 

gytvyA Aw& ieMfIAw

 

 

iSv synw dw moFI bwl Twkry